Stosunkowo powszechną dolegliwością u niemowląt i dzieci są stany zapalne zlokalizowane w obrębie jamy ustnej. Zwykle przyczynę rozwoju zapalenia stanowią wirusy lub drożdżaki, choć zmiany mogą wynikać także z zaniedbań higienicznych. Niezależnie od etiologii objawy zapalenia jamy ustnej stanowią dla dziecka źródło dyskomfortu. Maluch odczuwa duży ból w ustach, co znacząco utrudnia mu jedzenie i picie! Co zrobić w przypadku stanu zapalnego jamy ustnej dziecka?

Zapalenie jamy ustnej u dzieci – przyczyny

Stan zapalny tkanek miękkich w jamie ustnej to bolesna dolegliwość. Do rozwoju zapalenia mogą prowadzić różneczynniki – reakcje alergiczne, infekcje, oparzenia związane z podaniem dziecku zbyt gorącego napoju lub pokarmu, a także niewłaściwa higiena jamy ustnej, drobne urazy (np. uszkodzenie tkanek miękkich ostrym ząbkiem, ugryzienie wewnętrznej strony policzka) oraz wysuszenie tkanek jamy ustnej poprzez chroniczne oddychanie przez usta. W przypadku dzieci rodzajem zapalenia jamy ustnej występującym najczęściej jest opryszczka jamy ustnej, a także pleśniawki i afty.

Winowajcą opryszczkowego zapalenia jamy ustnej jest wirus opryszczki typu I (HSV-1), zwykle do pierwszego zakażenia dochodzi między 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Warto pamiętać, że opryszczka jest infekcją silnie zakaźną, rozprzestrzenia się przez kontakt z nosicielem aktywnego zakażenia. Co do etiologii aft nie jest ona tak jednoznaczna, przypuszcza się, że powstawaniu aft sprzyjać może stres, obniżona odporność organizmu, niedobory niektórych składników jak np. witaminy B12, kwasu foliowego oraz żelaza, ponadto infekcje wirusowe i alergie pokarmowe. Pleśniawki pojawiające się w jamie ustnej to nic innego jak grzybicze zapalenie jamy ustnej wywoływane przez drożdżaki, do zakażenia zwykle dochodzi podczas porodu lub np. wskutek niedostatecznej higieny jamy ustnej.

Objawy zapalenia jamy ustnej u dzieci

Niemal zawsze zapalenie jamy ustnej objawia się bólem, obrzękiem, zaczerwienieniem i zmianami w obrębie jamy ustnej, co skutkuje dla niemowlęcia czy też małego dziecka dużym dyskomfortem i trudnościami przy przełykaniu! Jednak w zależności od przyczyny stanu zapalnego wyróżnić można charakterystyczne symptomy, które ułatwiają diagnozę. W przypadku opryszczkowego zapalenia jamy ustnej na języku, podniebieniu, dziąsłach i na wewnętrznej stronie policzków pojawiają się specyficzne pęcherze (z czasem zmieniające się w trudno gojące nadżerki), obrzęk dziąseł (często z towarzyszącym krwawieniem), ból, trudności z połykaniem, ślinotok, nieprzyjemny, gnilny oddech. Maluch jest wyraźnie rozdrażniony i niespokojny, co związane jest z wysoką gorączką dochodzącą do 38-40 stopni Celsjusza. Jako że opryszczka charakteryzuje się wysoką zakaźnością, zdarza się, że maluchy oślinionym paluszkiem przenoszą wirusa w okolice oka, co może doprowadzić do poważnych komplikacji jak np. uszkodzenie rogówki i utrata wzroku! Objawami wskazującymi na obecność aft w jamie ustnej są bolesne wrzody niewielkich rozmiarów o białych lub żółtych czubkach z czerwoną otoczką.

Pojawienie się otwartego wrzodu poprzedza miejscowe uczucie łaskotania lub pieczenia w ustach. Innym rodzajem zmian często obserwowanym u niemowląt i dzieci są pleśniawki – grzybiczy biały nalot przypominający twarożek. Pojedyncze pleśniawki nie powodują dyskomfortu, mogą się jednak szybko rozprzestrzenić na większą część jamy ustnej (także na wargi i przełyk), powodując silny ból i trudności z jedzeniem i piciem. Próby zdrapania pleśniawek zawsze kończą się nasileniem dolegliwości bólowych oraz krwawieniem. Choć zwykle stany zapalne w jamie ustnej (oprócz pleśniawek) samoczynnie się wygaszają, z wizytą u lekarza nie należy zwlekać. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy maluszek ma gorączkę, która grozi odwodnieniem organizmu, a także, gdy zmiany zajmują dużą część jamy ustnej!

Leczenie zapalenia jamy ustnej u dziecka

Najczęściej rozpoznanie przyczyny stanu zapalnego następuje na podstawie wyglądu zmian występujących w ustach. Leczenie zapalenia jamy ustnej niezależnie od czynnika etiologicznego opiera się na utrzymywaniu prawidłowej higieny, dbaniu o czystość takich sprzętów jak smoczki i butelki, a także unikaniu czynników drażniących (np. zbyt gorące, słone, kwaśne i mocno doprawione pokarmy). Objawy zapalenia jamy ustnej zazwyczaj samoczynnie ustępują w ciągu kilku lub kilkunastu dni, jednak podjęcie leczenia wpływa na łagodzenie odczuwanego przez malucha dyskomfortu, przyspiesza gojenie zmian oraz zapobiega dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.

U dzieci, u których opryszczce jamy ustnej towarzyszy gorączka, stosuje się dodatkowo leki przeciwgorączkowe (substancja czynna i dawka dobrane do wieku) oraz aktywnie nawadnia organizm, aby uniknąć odwodnienia. W przebiegu ostrej infekcji lekarz może zlecić również doustne leki przeciwwirusowe. Przy aftach zaleca się stosować miejscowo w jamie ustnej specjalne żele lub maści, które łagodzą ból i przyspieszają gojenie ran. Ponadto pomocna może być suplementacja witaminami z grupy B. Pleśniawki w odróżnieniu od aft same nie znikną, nieleczone zaś szybko się rozprzestrzeniają. Grzybicze zapalenie jamy ustnej wymaga więc wizyty u lekarza, który zaleca leki przeciwgrzybicze do pędzlowania jamy ustnej. Pomocniczo stosuje się również preparaty antyseptyczne. Podczas leczenia zapalenia jamy ustnej należy dbać o nawadnianie organizmu, a także o odpowiednią dietę, która powinna składać się z posiłków o konsystencji płynnej lub papkowatej np. zupy, kaszki i kisiel, które łatwiej będzie maluchowi zjeść!

Łatwość, z jaką dochodzi u dzieci do rozwoju stanów zapalnych jamy ustnej, sprawia, że rodzice powinni ze szczególną uwagą podchodzić do działań profilaktycznych. Przede wszystkim należy dbać o odpowiednią dietę dziecka bogatą w witaminy, składniki mineralne i substancje, które wspomagają właściwe funkcjonowanie odporności organizmu. Rodzice silny nacisk powinni również kłaść na higienę jamy ustnej i to na długo przed tym, zanim pojawią się pierwsze ząbki!