Zwykle wysoka temperatura u dziecka potrafi nieźle nastraszyć rodziców. Jednak gorączka u niemowlaka i starszego dziecka to często znak, że organizm intensywnie pracuje, aby zwalczyć toczącą się infekcję! Niemniej jednak, gdy temperatura dziecka jest podwyższona, trzeba uważnie monitorować sytuację i szybko reagować, gdy tylko maluch zacznie słabnąć. Należy także pamiętać, że długo utrzymująca się podwyższona temperatura u niemowlaka jest zawsze wskazaniem do wizyty u lekarza!

Stan podgorączkowy a gorączka u dziecka

Od razu na początku trzeba powiedzieć, że nie każda podwyższona temperatura ciała to gorączka! Temperatura ciała dziecka oscyluje około 36-37st. C, nawet gdy wzrośnie powyżej 37st. C to nadal nie jest wysoka temperatura u dziecka, to tzw. stan podgorączkowy. Dopiero w przypadku, gdy temperatura ciała przekracza 38st. C można mówić o umiarkowanej gorączce. Sytuacja robi się poważna, gdy termometr wskazuje temperaturę powyżej 39st. C, konieczne jest natychmiastowe obniżenie ciepłoty ciała, a czasem również wezwanie pogotowia!

Stan podgorączkowy u dziecka, czyli temperatura ciała w przedziale 37-38st. C, to znak, że organizm maluszka mobilizuje się do walki z infekcją. Nieco wyższa niż normalna temperatura ciała wpływa bowiem na zwiększenie ukrwienia tkanek, a także na pobudzenie układu odpornościowego do działania. Dlatego też stan podgorączkowy u dziecka nie wymaga stosowania leków przeciwgorączkowych, konieczne jest jednak zachowanie czujności i kontrolowanie temperatury, a także podawanie maluchowi zwiększonej porcji płynów!

Wysoka temperatura u dziecka sama w sobie nie jest chorobą, jest objawem – wysyłanym przez organizm sygnałem, informującym o podjęciu walki z jakimś czynnikiem chorobotwórczym. Jakie są najczęstsze przyczyny podwyższonej temperatury ciała u dzieci? Gorączka u dzieci zazwyczaj jest związana z różnymi infekcjami – głównie wirusowymi, rzadziej bakteryjnymi i grzybiczymi, u niemowlaków niemal zawsze towarzyszy ząbkowaniu. Gorączka u dziecka to również jeden z objawów odczynu poszczepiennego. Ponadto wysoka temperatura u dziecka występuje w przebiegu chorób reumatologicznych, nowotworowych, neurologicznych i autoimmunologicznych.

Najczęściej wysoka gorączka u dziecka towarzyszy zakażeniom układu oddechowego (wirusowe zakażenia dróg oddechowych, angina paciorkowcowa, grypa, gorączka trzydniowa, zapalenie płuc), zapaleniu ucha środkowego, zakażeniom układu moczowego, jelitówce (nieżyt żołądkowo-jelitowy), chorobom zakaźnym (ospa wietrzna, różyczka, świnka, mononukleoza zakaźna), biegunkom infekcyjnym i bakteryjnym (m.in. rotawirusy, zakażenia salmonellozowe). Choć zdarzają się również przypadki gorączki o nieznanej etiologii.

Przyczynami podwyższonej temperatury ciała nie muszą być wcale czynniki chorobotwórcze. Zdarza się, że gorączka u niemowlaka to efekt przegrzania (niestety rodzice mają tendencję do ubierania dzieci zbyt ciepło). Temperatura ciała rośnie również, gdy niemowlak energicznie się bawi, płacze lub jest spragniony. Latem gorączka u dziecka może być efektem oparzenia słonecznego lub udaru cieplnego.

Jak mierzyć temperaturę u dziecka?

Aby stwierdzić, czy dziecko ma gorączkę, trzeba umiejętnie zmierzyć mu temperaturę. Obecnie rodzice chętnie korzystają z termometrów na podczerwień, które umożliwiają bezdotykowy pomiar na czole lub w okolicy tętnicy skroniowej. Ponadto rekomendowaną metodą pomiaru temperatury u niemowląt i dzieci poniżej 2. roku życia jest pomiar metodą rektalną, czyli w odbycie. U starszych dzieci od 3. do 5. roku życia temperaturę można mierzyć również w jamie ustnej i w uchu, a powyżej 5. roku życia – także pod pachą.

Równocześnie trzeba pamiętać, że temperatura w zależności od miejsca jej pomiaru może mieć nieco inne wartości prawidłowe. U zdrowych dzieci fizjologiczna temperatura w odbycie wynosi: 36,6-38st.C, w uchu – 35,6-37,7st. C, pod pachą – 35,6-37,2st.C, na czole – 35,6-37,9st.C. Dla uzyskiwania wiarygodnych wyników ważne jest, aby każdorazowo mierzyć temperaturę tym samym termometrem i tą samą metodą. Dodatkowo należy brać pod uwagę to, że w ciągu dobry temperatura ciała dziecka może wahać się o 1st. C (najwyższa jest wieczorem), dodatkowo ma na nią wpływ temperatura otoczenia, a także wykonywana aktywność dziecka.

Jak objawia się wysoka gorączka u dziecka?

Po czym poznać, że temperatura u niemowlaka i dziecka jest podwyższona? Starą metodą rozpoznawania gorączki jest po prostu dotknięcie czoła ręką. Jeśli jest ono rozgrzane, trzeba wykonać pomiar temperatury, aby dokładnie określić, czy to tylko stan podgorączkowy u dziecka, czy już gorączka!

Bardzo często wysoka gorączka u dziecka manifestuje się na twarzy w postaci silnych, krwistoczerwonych rumieńców na policzkach i szklistych oczu. Ponadto skóra oprócz czoła i karku jest chłodna i oblana zimnym potem. Maluch ma przyspieszony oddech, jego serce zaczyna szybciej pracować. Jeśli gorączka u dziecka jest objawem infekcji, towarzyszy jej m.in. ból gardła, zatkany nos, zdarza się również biegunka, wymioty i ból brzucha.

Jak zbić gorączkę u dziecka?

Należy pamiętać, że leki przeciwgorączkowe podaje się, gdy gorączka u dziecka przekracza 38st. C (podwyższona temperatura 37-38st. C, czyli stan podgorączkowy u dziecka wspiera walkę z infekcją i nie wymaga obniżania)! Jak zbić gorączkę u dziecka? Jeśli chodzi o leki, to wskazany jest ibuprofen (od 3.-4. miesiąca życia) lub paracetamol (można stosować u noworodków). Oprócz działania przeciwgorączkowego substancje te wykazują działanie przeciwbólowe, dodatkowo ibuprofen działa przeciwzapalnie. U niemowląt i małych dzieci preferowaną formą podania są zawiesiny doustne i czopki, a dawkowanie zawsze ustalane jest na podstawie masy ciała! Zawsze przed podaniem leku przeciwgorączkowego dziecku należy przeczytać ulotkę, a najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. U dzieci powyżej 12. roku życia w celu zbicia gorączki można stosować także kwas acetylosalicylowy.

Niezwykle skuteczne są również chłodne kąpiele (woda o temperaturze 1-2 stopnie niższej niż temperatura ciała) i chłodne okłady. Schładzanie ciała powinno przebiegać stopniowo, nie można od razu użyć zimnej wody, gdyż grozi to wystąpieniem szoku termicznego. Gdy temperatura u niemowlaka lub u dziecka jest podwyższona, należy od razu zwiększyć podaż płynów. Im wyższa gorączka u dziecka, tym większe ryzyko odwodnienia, czyli stanu mogącego prowadzić do upośledzenia pracy organizmu, zaburzeń neurologicznych, a w skrajnych przypadkach do śmierci dziecka.

Bardzo wysoka gorączka u dziecka (powyżej 39-40st. C) może być niebezpieczna! Szybkiej i zdecydowanej reakcji wymagają sytuacje, gdy gorączka pojawia się u maluszków poniżej 3. miesiąca życia lub mimo prowadzonego leczenia przeciwgorączkowego temperatura u niemowlaka nie spada. Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga się także w przypadku, gdy gorączce towarzyszą drgawki, duszności, znaczne osłabienie, zmiana zachowania, wymioty lub objawy zakażenia układu moczowego (np. częstomocz, bolesne parcie na mocz lub ból podbrzusza), a także gdy dziecko nie chce pić (wzrasta wtedy ryzyko odwodnienia organizmu), gdy dziecko jest przewlekle chore, było hospitalizowane lub przed wystąpieniem gorączki podawane mu były antybiotyki. Nie należy odwlekać wizyty u pediatry, gdy gorączka u dziecka utrzymuje się przez 3-5 dni lub leki przeciwgorączkowe nie przynoszą poprawy.

Choć gorączka u niemowlaka lub starszego dziecka nie zawsze wymaga stosowania silnych leków przeciwgorączkowych, rodzice muszą zachować czujność. Stan podgorączkowy u dziecka może szybko rozwinąć się w pełnoobjawową gorączkę. Wzrost temperatury ciała ponad 39st. C stanowi zagrożenie dla maluszka. Rodzice dzieci poniżej 3. miesiąca oraz dzieci przewlekle chorych nigdy nie powinni czekać z wizytą u lekarza, gdy termometr wskazuje podwyższoną temperaturę.

Autor: Ewa Krulicka