Choroba żylna zakrzepowo-zatorowa, czyli zakrzepica to schorzenie nie tylko osób dorosłych. Zakrzepica u dziecka zazwyczaj najczęściej występuje u noworodków oraz nastolatków. Szczególnie narażone na jej występowanie są dzieci z wrodzoną skłonnością do nadkrzepliwości krwi, jednak wielkie znaczenie mają także inne czynniki, np. nowotwory, urazy i zakażenia. Jakie są objawy zakrzepicy u dzieci? Jak leczyć to schorzenie?

Zakrzepica u dziecka: przyczyny

Zakrzepica nazywana jest również żylną chorobą zakrzepowo-zatorową. W jej przebiegu dochodzi do tworzenia się zakrzepów (skrzeplin) w żyłach. Zakrzepy utrudniają, a w niektórych przypadkach całkowicie zatrzymują przepływ krwi. Dodatkowo może zdarzyć się, że skrzeplina odrywa się od ściany naczynia krwionośnego i wraz z krwią dociera do płuc. Zator płucny w wielu przypadkach niestety kończy się śmiercią.

W określaniu przyczyn zakrzepicy często korzysta się z tzw. triady Virchowa. Są to trzy czynniki ryzyka bezpośrednio wpływające na powstawanie zakrzepicy – zaburzenia w żylnym przepływie krwi (wynikające np. z urazów i unieruchomienia kończyny), zaburzenia w składzie krwi (np. nadpłytkowość i trombofilie), zmiany w śródbłonku naczyniowym (wynikające z działania określonych czynników zewnętrznych np. stosowania leków).

Zakrzepica u dziecka występuje zdecydowanie rzadziej niż w przypadku osób dorosłych, nie oznacza to jednak, że problem można marginalizować, tym bardziej że lekarze obserwują coraz więcej incydentów zakrzepowych u najmłodszych. Dlaczego w ostatnich kilkudziesięciu latach zakrzepica u dziecka zaczęła występować z większą częstotliwością? Uważa się, że ma to bezpośredni związek z… postępem medycznym. Paradoksalnie skuteczne metody leczenia ciężkich chorób u dzieci (takich jak nowotwory, zakażenia, wady serca) równocześnie przyczyniają się do zwiększenia zapadalności na zakrzepicę (mowa głównie o stosowanej w leczeniu tych schorzeń kaniulacji naczyń centralnych, która jest najczęstszą przyczyną zakrzepicy u dzieci). Ponadto na wzrost zachorowań na zakrzepicę ma wpływ znaczący wzrost przeżywalności na te choroby, one same bowiem zaliczane są do grupy czynników ryzyka zakrzepicy.

Jako jeden z czynników odgrywających główną rolę w mechanizmie powstawania zakrzepicy u dzieci wymienia się także wrodzone trombofilie, czyli nieprawidłowości składu osocza np. mutacja czynnika V Leiden i genu protrombiny, niedobór białka S oraz niedobór antytrombiny. Trombofilie powodują skłonność do nadmiernej krzepliwości krwi. Zgodnie z wynikami badań w ponad 50% przypadków z dodatnim wywiadem rodzinnym prowadzonym w kierunku epizodów zakrzepowych można stwierdzić genetyczną skłonność do zakrzepicy. Trombofilia wrodzona przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia zakrzepicy oraz groźnych powikłań niezależnie od wieku dziecka!

Podsumowując, jako główne przyczyny zakrzepicy u dzieci oprócz predyspozycji wrodzonych wymienia się: zakażenia (posocznica, zakażenia miejscowe), wady serca, zabiegi chirurgiczne, długotrwałe unieruchomienie, choroby reumatologiczne (obecność przeciwciał antyfosfolipidowych, obecność antykoagulantu tocznia), nowotwory, urazy, zaburzenia biochemiczne (hiperhomocysteinemia, dyslipidemie), zespoły mieloproliferacyjne, wady wrodzone. Zakrzepica u noworodka może być również związana z takimi czynnikami jak: wcześniactwo, niedotlenienie okołoporodowe, cewnikowanie dużych naczyń, niższe stężenie naturalnych inhibitorów krzepnięcia.

Zakrzepica u dziecka: w jakim wieku?

Zasadniczo zakrzepica u dziecka może pojawić się w każdym wieku, jednak to noworodki i wcześniaki (zwłaszcza maluchy, u których zaraz po urodzeniu został stwierdzony zły stan zdrowia lub maluchy, u których występowały częste infekcje, przez co były one narażone na wielokrotne wkłucia) oraz nastolatki w wieku dojrzewania są najbardziej narażone na jej wystąpienie. W przypadku nastolatków kluczową przyczyną zakrzepicy są zmiany hormonalne zachodzące u nich w okresie dojrzewania. Dodatkowo czynnikiem sprzyjającym zakrzepicy u nastoletnich dziewcząt może być wprowadzenie antykoncepcji hormonalnej (tabletki dwuskładnikowe).

Zakrzepica mózgu u noworodka

Ekstremalnie ciężkim przypadkiem jest zakrzepica mózgu u noworodka (zakrzepica zatok żylnych mózgowia). Zakrzepy w naczyniach krwionośnych mózgowych mogą doprowadzić do udaru niedokrwiennego. Często dochodzi do zakrzepicy w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a jednym z głównych czynników jest wrodzona trombofilia (w ponad połowie przypadków). Zakrzepica mózgu u noworodka zazwyczaj ma nagły, ciężki przebieg, objawia się między innymi drgawkami oraz utratą przytomności.

Zakrzepica u dziecka: objawy

W przypadku zakrzepicy o występowaniu konkretnych objawów decyduje lokalizacja oraz wielkość zakrzepu. Zakrzepica u dzieci i młodzieży najczęściej jest zlokalizowana w obrębie naczyń kończyn dolnych. Zwykle towarzyszy jej ból nóg, obrzęk, sine lub czerwone zabarwienie skóry, a ponadto ból pachwiny i ból brzucha. W przypadku zakrzepicy kończyn dolnych występuje duże ryzyko wystąpienia tzw. zespołu pozakrzepowego (przewlekła niewydolność żylna z takimi objawami jak m.in. obrzęki, ból i owrzodzenia). Zakrzepica u noworodka to zazwyczaj zakrzepica żył nerkowych. Najczęściej w początkowej fazie choroba przebiega bezobjawowo, następnie pojawiają się wymioty, krwiomocz i białkomocz, zdarza się również, że pierwszym objawem zakrzepicy żył nerkowych jest zatorowość płucna.

Zakrzepica u dziecka: leczenie

Gdy już zostanie zdiagnozowana zakrzepica u dziecka, należy rozpocząć odpowiednio dopasowane leczenie. Zwykle u dzieci stosuje się doustne leki przeciwzakrzepowe (leki antykoagulacyjne), leki trombolityczne, heparynę niefrakcjonowaną oraz heparynę drobnocząsteczkową. Zakrzepica u noworodków wymaga stosowania leków dożylnie, u takich maluszków nie podaje się leków doustnych. Leczenie zakrzepicy u dzieci przebiega inaczej niż u dorosłych z racji tego, że wciąż opracowywane są procedury medyczne, które będą najlepiej dostosowane do potrzeb małych pacjentów.

Zakrzepica u dzieci po Covidzie

Choć uważa się, że dzieci dość łagodnie, a często zupełnie bezobjawowo przechodzą zakażenie koronawirusem, coraz częściej mówi się o poważnych powikłaniach, z którymi zmagają się one po infekcji. Oprócz PIMS, czyli dziecięcego zespołu pocovidowego lekarze odnotowali również kilka przypadków zakrzepów u najmłodszych, w tym zatorów mózgu. Objawami zawału mózgu mogą być bóle głowy, zaburzenia lub utrata świadomości, a także niedowłady. Zakrzepica u dziecka po Covidzie może stwarzać duże ryzyko komplikacji – w wyniku niedokrwienia mózgu może dojść do uszkodzenia jego niektórych obszarów, a nawet do śmierci.

Wprawdzie zachorowalność na zakrzepicę jest zdecydowanie niższa u dzieci niż u dorosłych, jednak obserwowany w ostatnich kilkudziesięciu latach wzrost przypadków tego schorzenia u najmłodszych daje do myślenia. Problem jest poważny, gdyż większość przypadków to zakrzepica u noworodka. Należy pamiętać, że narażone na zachorowanie na zakrzepicę są już maluszki w pierwszym tygodniu życia! Zaś stan podwyższonego ryzyka utrzymuje się aż do 17. roku życia.