Wielu z nas nawet nie zdaje sobie sprawy z funkcji, jaką pełnią w naszym organizmie migdałki. Okazuje się, że są one ważnym elementem układu odpornościowego, sprawują rolę tarczy ochronnej organizmu przed drobnoustrojami. Największą aktywność migdałki wykazują w pierwszych latach życia. Mimo swojego udziału w walce z infekcjami same migdałki mogą przyczyniać się do problemów zdrowotnych! Dlaczego dochodzi do przerostu migdałków? Czy zawsze ich wycięcie jest najlepszym rozwiązaniem?

Migdałki – funkcja

Migdałki to niewielkich rozmiarów narządy składające się z tkanki limfatycznej, zlokalizowane na tylnej i na bocznych ścianach jamy ustnej. Wyróżnia się dwa migdałki podniebienne, jeden migdałek gardłowy (tzw. migdałek trzeci), jeden migdałek językowy i dwa migdałki trąbkowe. Wraz z pasmami bocznymi i grudkami chłonnymi na tylnej ścianie gardła tworzą na styku układu oddechowego i pokarmowego tzw. pierścień chłonny Waldeyera. Migdałki odgrywają ważną rolę w obronie organizmu przed chorobotwórczymi drobnoustrojami i alergenami, są odpowiedzialne za produkowanie przeciwciał oraz tworzenie tzw. pamięci immunologicznej. Praca migdałków jest szczególnie istotna u małych dzieci, u których odporność nie jest w pełni rozwinięta! Z czasem rola migdałków się zmniejsza (z wiekiem człowiek nabywa odporności), dlatego zaczynają zanikać. Najpierw zanika migdałek gardłowy (u większości ludzi), zaś w okresie dojrzewania następuje stopniowa dezaktywacja migdałków podniebiennych.

Przerost migdałków – przyczyny

Powiększanie się migdałków (wraz z ich przekrwieniem i zaczerwienieniem) podczas infekcji górnych dróg oddechowych jest zjawiskiem fizjologicznym (migdałki przygotowują się do walki). Zwykle po powrocie do zdrowia wracają one do normalnej wielkości, jednakże u niektórych w wyniku długotrwałej stymulacji (częste infekcje) dochodzi do przewlekłego przerostu migdałków. Wówczas migdałki zamiast stanowić barierę obronną organizmu, stają się przyczyną nawracających schorzeń górnych dróg oddechowych (kolejne choroby stymulują ponowny wzrost migdałków, a to zaś – kolejne infekcje). Przerost migdałków dotyczy zarówno migdałków podniebiennych, jak i migdałka gardłowego. W obu przypadkach ich patologiczny wzrost jest najczęściej wywołany powtarzającymi się stanami zapalnymi występującymi w obrębie górnych dróg oddechowych m.in. angina i zapalenie śluzówki nosa! Dodatkowo należy rozróżnić obustronny przerost migdałków podniebiennych od jednostronnego. Obustronny przerost to zawsze skutek powracających infekcji, a także działania alergenów pokarmowych lub wziewnych, natomiast jednostronny przerost jest zdecydowanie poważniejszym objawem, może bowiem wskazywać nie tylko na infekcje bakteryjne i grzybicze, ale również na gruźlicę, kiłę oraz nowotwory (głównie chłoniaka)!

Przerost migdałków – objawy

Jakie objawy świadczące o przeroście migdałków powinny zaalarmować rodziców? Przede wszystkim zwiększona zapadalność na infekcje górnych dróg oddechowych (angina, stany zapalne zatok), nawracające ropnie, przewlekły ból gardła, trudności przy przełykaniu, zmieniona barwa głosu, niewyraźna mowa, nieprawidłowy rozwój twarzoczaszki (m.in. wady zgryzu, twarz adenoidalna, zwana gapowatą), chrapanie, nawracające infekcje ucha, przewlekłe zapalenie ucha środkowego, problemy ze słuchem, nieprzyjemny zapach z ust.

Przerost migdałków – rozpoznanie i leczenie

Diagnozowanie przerostu migdałków odbywa się na podstawie wywiadu oraz badań, w tym rynoskopii przedniej (wziernikowanie nosa) oraz rynoskopii tylnej. Nie zawsze przerost migdałków wymaga ich usunięcia lub przycięcia, przy łagodnym przeroście wystarczające może być leczenie farmakologiczne (głównie glikokortykosteroidy donosowe i leki immunostymulacyjne). Dodatkowo zalecane są działania profilaktyczne zapobiegające nawrotom infekcji oraz stymulujące układ odpornościowy. Dobre efekty przynosi leczenie klimatyczne np. 2-4 tygodniowy wyjazd w góry lub nad morze. W miarę możliwości zaleca się również rezygnację ze żłobka lub przedszkola, takie miejsca są bowiem siedliskiem zarazków!

Usuwanie migdałków – wskazania

Do niedawna wycinanie migdałków było procedurą nadużywaną, obecnie więcej uwagi przykłada się do szczegółowej diagnostyki! Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje otolaryngolog, pod uwagę nie bierze jednak wielkości migdałków, a stopień nasilenia oraz czas trwania objawów klinicznych! Najczęściej operację wykonuje się u pacjentów, u których z różnych względów wykluczono leczenie zachowawcze i farmakologiczne! W obrębie migdałków stosuje się następujące zabiegi:

• tonsilotomia – częściowe usunięcie przerośniętych migdałków podniebiennych. Wskazania: bezdech senny, utrudnione połykanie, zaburzenia mowy.

• tonsillektomia – całkowite usunięcie migdałków podniebiennych. Wskazania: nawracające stany zapalne migdałków podniebiennych i ropnie (trzy anginy w ciągu roku), obturacyjny bezdech podczas snu, podejrzenie zmian nowotworowych.

• adenotomia – wycięcie migdałka gardłowego. Wskazania: niedrożność nosa, stałe oddychanie przez usta, zespół bezdechu sennego, wysiękowe zapalenie ucha środkowego, nawracające ostre zapalenie ucha środkowego, przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego, nawracające zapalenie gardła i dolnych dróg oddechowych, twarz adenoidalna, wady zgryzu.

Należy pamiętać, że przeciwwskazaniem do wykonywania tych zabiegów jest: rozszczep podniebienia, krótkie podniebienie, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia mięśniowo-nerwowe, ostre zakażenie, zaburzenia krzepliwości, a także niemożność podania znieczulenia ogólnego.

Jeśli tylko u dziecka występują bezwzględne wskazania do usunięcia migdałków, nie ma sensu wstrzymywać zabiegu, który znacząco poprawi jego komfort życia. Wycinanie lub przycinanie migdałków to procedury zaliczane do podstawowych zabiegów laryngologicznych, nie są one obciążone szczególnym ryzykiem wystąpienia poważniejszych powikłań!