Zwykle rodzice nie mogą się doczekać, aż dziecko nauczy się korzystać z nocnika lub toalety, w końcu wraz z umiejętnością kontrolowania czynności pęcherza moczenie nocne odchodzi w niepamięć! Niestety u sporej grupy dzieci, które dobrze już radzą sobie z nocnikiem lub toaletą, dochodzi do nieświadomego oddawania moczu przez sen. Co oznacza nocne moczenie u dzieci? Jakie są przyczyny tej przypadłości? Czy trzeba ją leczyć i jak to robić?

Moczenie nocne u dzieci

Co właściwie oznacza termin nocne moczenie u dzieci? O moczeniu nocnym (inaczej enureza) mówimy, gdy u dziecka, które nabyło umiejętność korzystania z nocnika lub z toalety (zakończyło tzw. trening czystości – ma to miejsce około 5. roku życia), podczas snu dochodzi do niekontrolowanego, mimowolnego oddawania moczu. Zaobserwowanie mokrych plam na materacu dziecka powyżej 5. roku życia powinno zaniepokoić rodziców (chodzi nie tylko o regularne „wypadki”, ale i sporadyczne „incydenty”). Moczenie nocne jest dość powszechnym problemem dzieci i młodzieży od 5. do 14. roku życia (w przypadku 5-6 latków jest to nawet 20%), co warte podkreślenia częściej z nocnym posikiwaniem zmagają się chłopcy.

Moczenie u dziecka w nocy może występować jako jedyny objaw – moczenie monosymptomatyczne (w tym pierwotne izolowane moczenie nocne) lub pojawiać się wraz z innymi objawami współtowarzyszącymi – moczenie polisymptomatyczne (wśród tych objawów najczęściej wymienia się: zaparcia, moczenie w ciągu dnia, problemy z oddawaniem moczu, parcie naglące, kucanie, zaciskanie nóżek lub wykonywanie innych czynności, które mają powstrzymać oddawanie moczu, zakażenia układu moczowego). Zarówno w przypadku moczenia monosymptomatycznego, jak i polisymptomatycznego wyróżnia się moczenie pierwotne (dziecko moczy się w nocy od urodzenia) i wtórne (po tzw. okresie suchym – przynajmniej 6 miesięcy prawidłowej kontroli nad mikcją – dziecko znów zaczyna się moczyć w nocy).

Nocne moczenie u dzieci – przyczyny

Do przyczyn moczenia się dziecka w nocy zalicza się szereg różnych czynników, w tym także poważne schorzenia, np. zaburzenia w obrębie układu moczowego (mogą to być m.in. zakażenia, wady wrodzone, początkowa faza niewydolności nerek). Ponadto moczenie nocne u dzieci może być skutkiem zaburzeń dotyczących układu nerwowego (m.in. urazy kręgosłupa, padaczka), zaburzeń elektrolitowych, endokrynologicznych, a przede wszystkim metabolicznych (cukrzyca u dzieci), może także towarzyszyć przewlekłym zaparciom i zespołowi bezdechu sennego. Warto wiedzieć, że lekarze coraz rzadziej zaliczają problemy emocjonalne do czynników wywołujących moczenie nocne, co więcej, obecnie uważa się je za skutek nocnego posikiwania (nocne moczenie u dzieci przyczynia się do dyskomfortu psychicznego i rozwoju zaburzeń emocjonalnych u najmłodszych).

Moczenie monosymptomatyczne, czyli to, które występuje w ponad 70% wszystkich przypadków enurezy u dzieci, nie ma związku z innymi chorobami, jako przyczynę wymienia się następujące nieprawidłowości: nadmierną ilość wytwarzanego moczu w ciągu nocy, zbyt małą pojemność pęcherza moczowego, czynnościowe zaburzenia dolnych dróg moczowych. Duża ilość moczu u dziecka najczęściej jest efektem niedoboru w ciągu nocy wazopresyny, czyli hormonu, który odpowiada za resorpcję wody w kanalikach nerkowych (czyli za jej zatrzymywanie w organizmie oraz za zagęszczanie moczu), dodatkowym czynnikiem jest także zwiększenie podaży płynów przed snem. U niektórych dzieci stwierdza się również nadreaktywność mięśnia wypieracza (zaburzenie to skutkuje tym, że nawet niewielka ilość moczu „wymusza” opróżnienie pęcherza bez wybudzania dziecka ze snu). Nie wszyscy o tym wiedzą, że nocne moczenie u dzieci może być uwarunkowane genetycznie! Okazuje się bowiem, że dzieci, których rodzice mieli problem z nocnym moczeniem w dzieciństwie, są niejako „skazane” na występowanie podobnej przypadłości (ryzyko wynosi aż 70% w przypadku obojga rodziców).

Moczenie się dziecka w nocy – co zrobić?

Moczenie nocne u kilkuletniego dziecka to poważny problem, którym należy się odpowiednio zająć. Dzieci, którym przytrafił się w nocy „wypadek”, zwłaszcza gdy nie jest to odosobniony epizod, odczuwają silne poczucie winy i wstydu, co negatywnie rzutuje na ich stan psychiczny. Nie tylko obniża samoocenę, ale również może wpływać na kontakty z rówieśnikami, często dzieci, które moczą się w nocy, zaczynają się izolować (dotyczy to w szczególności starszych dzieci). Aby nie pogarszać sytuacji, rodzice muszą właściwie reagować w przypadku pojawiających się incydentów nocnego moczenia. Przede wszystkim zabroniona jest złość, nerwy i wyśmiewanie, a także jakiekolwiek formy karania za moczenie nocne! Dziecko musi otrzymać od rodziców wsparcie i zrozumienie.

Moczenie nocne u dzieci – leczenie

Kluczowa jest oczywiście wizyta u lekarza. Nie ma co czekać, aż problem sam po prostu minie z wiekiem! Wprawdzie pierwotne izolowane moczenie nocne może ustąpić samoistnie w ciągu roku od pojawienia się objawów, jednak dotyczy to zaledwie 15% przypadków! Dlatego odpowiedzialny rodzic powinien jak najszybciej skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu zdecyduje, czy konieczna jest dodatkowa diagnostyka (m.in. ogólne badanie moczu, test poziomu glukozy i kreatyniny, jonogram i USG jamy brzusznej) i wizyta u specjalisty.

Jak leczyć nocne moczenie u dzieci? Podstawą jest terapia behawioralna – nauka prawidłowych nawyków dotyczących spożywania płynów oraz oddawania moczu u dziecka. Ważne jest wprowadzenie reżimu płynowego, czyli ograniczenie podaży płynów wieczorem i całkowite wyeliminowanie ich w nocy (dziecko powinno wypić ostatni napój około 2 godziny przed pójściem spać), przy jednoczesnym utrzymywaniu prawidłowego nawodnienia organizmu malucha w ciągu dnia! Trzeba także zwrócić uwagę na jakość spożywanych przez dziecko napojów – te gazowane powinny koniecznie iść w odstawkę. Jako codzienny rytuał należy również wprowadzić obowiązkową wizytę w toalecie tuż przed snem. Dodatkowo rodzice powinni stosować pozytywne wzmocnienia, np. nagradzając każdą noc bez moczenia.

W osiągnięciu celu, czyli wyeliminowania „mokrych nocy”, niezwykle pomocne jest prowadzenie dzienniczka mikcji, w którym należy notować dzienne spożycie płynów, ilość oddanego moczu, a także zaznaczać noce, gdy pojawiło się moczenie nocne. W dzienniczku należy również spisywać inne potencjalnie istotne dane np. epizody moczenia w ciągu dnia, zaparcia, niepokojące objawy ze strony układu moczowego. Najlepiej, aby dziecko brało aktywny udział w prowadzeniu codziennych notatek, da mu to poczucie zaangażowania w proces leczenia, a także pozwoli monitorować sukcesy w postaci kolejnych „suchych nocy”. Metodą praktykowaną w leczeniu nocnego moczenia u dzieci jest także stosowanie treningu wybudzania. Trening polega na budzeniu dziecka o określonej godzinie każdej nocy, aby mogło skorzystać z toalety.

Gdy techniki niefarmakologiczne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zdecydować o wprowadzeniu leków, przy czym leczenia farmakologicznego nie powinno się stosować u dzieci poniżej 5. roku życia. W przypadku niedoboru wazopresyny stosowana jest desmopresyna, czyli syntetyczny analog wazopresyny. Jej podawanie ma za zadanie zmniejszyć produkcję moczu. Innym wykorzystywanym lekiem jest oksybutynina. Jest ona wskazana przy małej objętości czynnościowej pęcherza, zmniejsza napięcie wypieracza pęcherza, co przyczynia się do zwiększenia pojemności pęcherza moczowego.

Moczenie nocne u dzieci wcale nie jest rzadko występującą przypadłością, co więcej, w licznych przypadkach rodzice ją ignorują, uważając, że dziecko z niej wyrośnie. Trzeba jednak pamiętać, że moczenie się dziecka w nocy ma bardzo poważne reperkusje dotyczące jego psychiki i może wyrządzić wiele krzywd w jego samoocenie. Nie warto więc zostawiać dziecka samego z tak wstydliwym problemem! Należy skonsultować się z lekarzem i wspólnie działać.