Niedokrwistość jest bardzo powszechnym schorzeniem u najmłodszych. Anemia u dziecka najczęściej jest konsekwencją niedoboru żelaza. Objawy anemii u dziecka zwykle są widoczne gołym okiem, maluch jest zmęczony i blady, ma trudności z koncentracją, charakterystyczny jest także osłabiony apetyt. Jak leczyć anemię u dziecka? Jak zwiększyć podaż żelaza w diecie?

Anemia u dziecka: przyczyny

Przyczyną anemii (niedokrwistości) u dziecka jest niedobór żelaza, czyli głównego składnika hemoglobiny! To żelazo odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie czerwonych krwinek i za prawidłowy transport tlenu do komórek. Im bardziej spada poziom żelaza, tym mniej jest hemoglobiny, co negatywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu. Jak dochodzi do niedoborów żelaza, a co za tym idzie, skąd anemia u dziecka?

Organizm ludzki nie wytwarza samodzielnie żelaza, co oznacza, że należy go dostarczać z dietą. I tu właśnie zaczyna się problem. U noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia źródłem żelaza jest albo pokarm naturalny o raczej niskiej zawartości żelaza (choć bardzo dobrze przyswajalnego), albo mleka zastępcze, które zawierają słabo przyswajalne żelazo! Natomiast u starszych dzieci do codziennej diety wprowadza się za mało produktów bogatych w żelazo, równocześnie nadal podaje się dużo mleka i produktów mlecznych, które osłabiają jego wchłanianie. Do niedoborów żelaza może dochodzić także wskutek niektórych chorób np. alergii pokarmowych lub celiakii (łagodna anemia u dziecka może się także rozwinąć po przebyciu infekcji). Oprócz niedoboru żelaza przyczyną anemii mogą być niedobory innych składników (np. kwas foliowy, witamina B12).

Jakie są objawy anemii u dziecka?

Objawy anemii u dziecka są dość charakterystyczne, więc jeśli tylko rodzice uważnie obserwują malucha, symptomy niedokrwistości im nie umkną. Co powinno zaniepokoić w wyglądzie i zachowaniu dziecka? Anemia u dziecka objawia się przede wszystkim nadmiernym zmęczeniem i osłabieniem, a także problemami z koncentracją u dzieci w wieku szkolnym, bladością skóry i śluzówek, kołataniem serca i bólami głowy. Symptomatyczny jest brak apetytu i słabsze przybieranie na wadze. Objawy anemii u niemowlaka można zaobserwować zwłaszcza w trakcie karmienia, gdy maluch szybko się męczy podczas jedzenia, wykazuje niechęć do ssania, mniej je i często przerywa karmienie.

Anemia u niemowlaka – grupa ryzyka

Warto wiedzieć, że niektóre dzieci są bardziej zagrożone wystąpieniem niedokrwistości. Anemia u niemowlaka częściej dotyczy dzieci urodzonych przed terminem (przynajmniej 3 tygodnie przed wyznaczoną datą porodu), dzieci z niską masą urodzeniową, noworodków z ciąż mnogich oraz tych, które utraciły krew w trakcie porodu, dzieci z konfliktem serologicznym, dzieci powyżej 6. miesiąca, u których nie została rozszerzona dieta oraz dzieci, które zamiast mleka matki przez dłuższy czas były karmione mlekiem modyfikowanym bez dodatku żelaza. Ponadto anemia u dziecka może być związana z niedokrwistością występującą u mamy w trakcie ciąży (w okresie ciąży wskazana jest kontrola poziomu żelaza, a w razie konieczności stosowanie preparatów żelaza).

Fizjologiczna anemia u dziecka

Powszechnym zjawiskiem występującym u niemowląt między 3. a 6. miesiącem życia jest anemia fizjologiczna (nie wymaga ona leczenia i zwykle mija samoistnie, mimo to zalecane jest monitorowanie stanu malucha). Anemia u dziecka w tym okresie jest procesem naturalnym związanym z tym, że nagromadzone w okresie życia płodowego zapasy żelaza zwyczajnie się wyczerpują, a organizm dziecka musi nauczyć się pozyskiwać je z pokarmów. W ostatnim trymestrze ciąży następuje intensywne magazynowanie żelaza u dziecka, owe rezerwy mogą maluchowi wystarczyć nawet na pół roku życia. Niestety u wcześniaków oraz w przypadku ciąż mnogich zapasy matczynego żelaza nie są zbyt duże, stąd zwiększone ryzyko wystąpienia anemii, z tego względu specjaliści zalecają podawanie wcześniakom i maluchom z grupy ryzyka profilaktycznych dawek żelaza (2mg/kg masy ciała) przez pierwsze 12 miesięcy życia. Trzeba jednak pamiętać, że suplementacja musi być prowadzona pod kontrolą lekarza! U zdrowych niemowląt nie ma konieczności dodatkowej suplementacji, o ile rozszerzanie diety powyżej 6. miesiąca życia prowadzone jest właściwie.

Anemia u dziecka: leczenie

Zdiagnozowana anemia u dziecka (potwierdzona m.in. wynikami morfologii krwi, oceną parametrów czerwonych krwinek, badaniem poziomu ferrytyny (białko magazynujące żelazo) i tzw. krzywą żelaza) wymaga odpowiedniego leczenia. Zwykle lekarz zaleca specjalistyczną suplementację żelazem oraz wprowadza zmiany w codziennej diecie. Dawka lecznicza żelaza wynosi 4-6mg/kg masy ciała, a leczenie trwa przynajmniej 6-8 tygodni (konieczne jest regularne wykonywanie morfologii, aby ocenić postępy kuracji). W przypadku stosowania doustnych preparatów żelaza należy zachować ostrożność, gdyż jego nadmiar jest równie niebezpieczny jak jego niedobór, ponadto u niektórych dzieci może być konieczne podawanie żelaza dożylnie ze względu na złą tolerancję preparatów żelaza lub zaburzenie jego wchłaniania z układu pokarmowego. Oprócz kropli lub syropu z żelazem często zalecane jest stosowanie preparatów zawierających witaminę C, witaminę B6 i kwas foliowy. Należy pamiętać, że podczas kuracji preparatami żelaza u dziecka często pojawiają się charakterystyczne skutki uboczne (przejściowe) – zmienia się barwa, zapach i konsystencja stolca (np. kał staje się bardzo ciemny, a nawet czarny) lub dochodzi do zabarwienia zębów.

Jaka dieta w przypadku anemii u dziecka?

Ważnym elementem leczenia niedokrwistości u dziecka, które ma już rozszerzoną dietę, jest odpowiednie zbilansowanie posiłków i wprowadzenie wartościowych źródeł żelaza i witaminy C, która znacznie zwiększa jego przyswajanie. Jeśli chodzi o produkty z żelazem, to zaleca się wybierać produkty odzwierzęce, gdyż zawarte w nich żelazo (hemowe) jest o wiele lepiej przyswajalne niż żelazo z produktów roślinnych (niehemowe). Oznacza to, że w pierwszej kolejności trzeba dzieciom zwiększyć ilość spożywanego czerwonego mięsa, podrobów, ryb i żółtek jaj, a ponadto produktów pełnoziarnistych, strączków, nasion dyni, orzechów, natki pietruszki, buraków, zielonych warzyw. Równocześnie należy ograniczyć spożycie żywności osłabiającej wchłanianie żelaza, czyli przede wszystkim mleka i nabiału.

Dlaczego ważne jest szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie anemii u dziecka? Dlatego że jest to schorzenie, które ma charakter postępujący i niesie wysokie ryzyko powikłań. Anemia u dziecka może zaburzyć jego rozwój, spowodować nieprawidłowości w jego zachowaniu, a także osłabić odporność, co zwiększa podatność dziecka na infekcje.