Cukrzycę powszechnie nazywa się chorobą cywilizacyjną – dotyka ona zarówno osób dorosłych, jak i dzieci. Zwykło uważać się, że u najmłodszych dominuje przede wszystkim cukrzyca typu 1, jednak coraz częściej u maluchów diagnozuje się również cukrzycę typu 2, czyli tę związaną z nieprawidłową dietą i brakiem aktywności fizycznej. Jakie objawy cukrzycy u niemowlaka i dziecka powinny wzbudzić czujność rodziców? Czy cukrzyca u dzieci to wyrok?

Cukrzyca u dzieci

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia). Cierpią na nią zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci oraz niemowlęta. Cukrzyca u dzieci charakteryzuje się tym, że jej początek przebiega dość gwałtownie, zaś rozpoznanie schorzenia nierzadko następuje w momencie pojawiania się objawów kwasicy ketonowej, czyli stanu bezpośrednio zagrażającego życiu dziecka. Jak rozwija się cukrzyca u dzieci? Tak samo jak w przypadku dorosłych – w wyniku upośledzenia procesu wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki oraz zaburzenia mechanizmu regulacji glikemii.

Cukrzyca u dzieci: rodzaje i przyczyny

Zasadniczo wyróżnia się dwa typy cukrzycy – typ 1 i typ 2. U dzieci zdecydowanie najczęściej diagnozuje się cukrzycę typu 1, rzadziej – typu 2, choć w niektórych krajach proporcja ta zaczyna się odwracać! Dodatkowo cukrzyca u dzieci i młodzieży może mieć inne postacie – cukrzyca noworodkowa (przejściowa lub utrwalona), cukrzyca związana z mukowiscydozą, cukrzyca monogenowa MODY.

Cukrzyca typu 1 u dzieci (insulinozależna) to choroba autoimmunologiczna diagnozowana najczęściej u niemowląt od 6. miesiąca życia oraz dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Mechanizm jej powstawania nie został jeszcze w pełni poznany, choć uznaje się, że decydujące się tu czynniki genetyczne. O typie pierwszym mówi się w przypadku, gdy trzustka produkuje niewystarczającą ilość insuliny lub nie wytwarza jej w ogóle. Dlaczego trzustka przestaje wytwarzać insulinę? Następuje to wskutek nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej organizmu dziecka, gdy z niewiadomych przyczyn wytwarzane są przeciwciała, które niszczą komórki beta trzustki.

Cukrzyca typu 2 to choroba nabyta, do której można doprowadzić złymi nawykami żywieniowymi (m.in. nadmierne spożycie fast foodów i słodyczy) oraz brakiem ruchu, stąd też cukrzyca typu 2 tak często dotyka dorosłych i dzieci z nadwagą i otyłością. Insulinoniezależna cukrzyca u dzieci, a raczej predyspozycja do jej rozwoju, może być dziedziczona z rodziców na potomstwo, znaczy to, że na zachorowanie bardziej narażone są dzieci, u których przynajmniej jeden z rodziców jest diabetykiem. Co jednak bardzo istotne, skłonność ta nie jest wyrokiem, cukrzyca typu 2 to jedyny rodzaj tego schorzenia, któremu można zapobiegać! W przypadku cukrzycy typu 2 w przeciwieństwie do typu 1 trzustka wydziela odpowiednie ilości insuliny, problem natomiast leży w tym, że tkanki organizmu są oporne na jej działanie (tzw. insulinooporność).

Cukrzyca u dzieci może mieć postać cukrzycy noworodkowej. Jest to choroba dziedziczna, która ujawnia się u maluszków do 6. miesiąca życia (głównie u dzieci z niską masą urodzeniową). Przyczyną zaburzeń jest tu mutacja w genie, który odpowiada za regulowanie funkcji komórek trzustkowych. Cukrzyca u niemowlaka poniżej 6. miesiąca życia może mieć charakter przemijający lub utrwalony. Znacznie rzadziej niż cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2 u dzieci i młodzieży występuje cukrzyca monogenowa, czyli związana z mutacją pojedynczego genu, np. cukrzyca typu MODY. Ponadto u nastolatków z mukowiscydozą w wyniku upośledzenia wydzielniczej czynności trzustki może rozwinąć się cukrzyca związana z mukowiscydozą.

Cukrzyca u dzieci: objawy

Ze względu na fakt, że cukrzyca u dzieci staje się prawdziwą plagą, rodzice powinni być wyczuleni na pewne symptomy, które mogą wskazywać na rozwój tego niebezpiecznego schorzenia u dziecka. Należy przede wszystkim pamiętać, że cukrzyca może atakować nie tylko kilkulatków, ale i paromiesięczne maluchy. Warto więc wiedzieć, jakie pierwsze objawy cukrzycy u niemowlaka i dziecka powinny zwrócić szczególną uwagę, są to np. zwiększone pragnienie i częstomocz, ponadto utrata masy ciała i objawy skórne.

Cukrzyca typu 1 u dzieci objawia się najczęściej wzmożonym pragnieniem (polidypsja) – dziecko jest w stanie wypijać dziennie nawet 6 litrów wody! Do tego dochodzi także poliuria, czyli częste oddawanie moczu oraz nocne moczenie. Zaobserwować można nagłą utratę masy ciała (mimo początkowo zwiększonego apetytu), osłabienie i ciągłe zmęczenie, rozdrażnienie i problemy z koncentracją i nauką, pojawiają się skurcze mięśni i zapach acetonu z ust. Ponadto cukrzyca u dziecka objawy daje również w zakresie zaburzeń widzenia i zaburzeń rytmu serca.

Objawy cukrzycy typu II to głównie częste napady głodu, senność, zmęczenie oraz umiarkowanie zwiększone pragnienie, nawracające zakażenia, częste infekcje intymne. Trzeba mieć jednak świadomość, że związana z insulinoopornością cukrzyca u dzieci może przebiegać bezobjawowo. Dlatego, np. gdy dziecko ma nadwagę lub jest otyłe, rodzice powinni profilaktycznie wykonać badania poziomu glukozy we krwi.

Cukrzyca u dzieci: objawy skórne

Ze względu na wysokie stężenie glukozy we krwi u wielu diabetyków tych starszych i tych młodszych pojawiają się różnego rodzaju problemy skórne. Charakterystyczne jest m.in. to, że skóra osób z cukrzycą jest sucha, swędzi i się łuszczy, dodatkowo jest ona bardziej skłonna na zranienia, a same rany goją się trudniej. Dużym problemem staje się również podatność na grzybicze, bakteryjne i wirusowe infekcje skóry. Cukrzyca u dzieci obejmuje objawy skórne takie jak np. zajady w kącikach ust i infekcje okolicy pieluszkowej. Zdarza się, że skóra jako pierwsza daje sygnał, że organizm ma problem ze zbyt wysokim poziomem cukru, rodzice powinni więc bacznie obserwować jej stan.

Cukrzyca u dzieci – jak leczyć?

Rodzice, którzy podejrzewają u swoich dzieci cukrzycę lub obserwują już pierwsze niepokojące objawy, powinni jak najszybciej skontaktować się z lekarzem rodzinnym. Cukrzyca u dziecka diagnozowana jest na postawie takich badań jak: badanie glikemii na czczo, doustny test obciążenia glukozą, ponadto przez oznaczenie przeciwciał przeciwko antygenom wysp trzustkowych, oznaczenie stężenia insuliny lub peptydu C, oznaczenie glukozy w moczu i ciał ketonowych w moczu lub we krwi, badanie hemoglobiny glikowanej i badanie poziomu cholesterolu.

Zdiagnozowana cukrzyca u dzieci wymaga odpowiedniego leczenia prowadzonego pod nadzorem diabetologa. Cukrzyca typu 1 u dziecka wymaga insulinoterapii, czyli podawania odpowiednio dobranych dawek insuliny (np. za pomocą pompy insulinowej). U dzieci z cukrzycą typu 2 początkowo walczy się z chorobą zmianą stylu odżywiania oraz redukcją masy ciała. Leczenie farmakologiczne zwykle wprowadza się dopiero po ukończeniu 10. roku życia.

Cukrzyca u dzieci oznacza dla rodziców, a właściwie dla całej rodziny, całkowitą zmianę dotychczasowych nawyków. Początki życia z małym diabetykiem są bardzo trudne – nauka korzystania z glukometru, konieczność stałego monitorowania glikemii, przeliczania spożywanych węglowodanów, dostosowywania dawek insuliny i ich podawania wymaga pełnego zaangażowania. Lekarze i pielęgniarki specjalizujący się w leczeniu cukrzycy u dzieci doskonale zdają sobie z tego sprawę, dlatego rodzice i starsze dzieci przechodzą odpowiednie szkolenie – uczą się podawać insulinę, obsługiwać pompę insulinową, określać wymienniki węglowodanowe, przeliczać dawki insuliny w zależności od wielu czynników, rozpoznawać objawy hipoglikemii i kwasicy ketonowej, a także uczą się reagować w przypadku ich zaobserwowania.

Cukrzyca u dzieci – prawidłowa dieta

Jak wygląda dieta cukrzycowa? Rozpoznana cukrzyca u dziecka wymaga wprowadzenia odpowiednich zmian żywieniowych. Najważniejsze, aby codzienne menu było ułożone w taki sposób, aby dostarczało dziecku wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin i składników mineralnych. Cukrzyca typu 1 u dzieci wymaga utrzymywania równowagi między przyjmowaną insuliną, przyjmowanymi wraz z dietą węglowodanami oraz aktywnością fizyczną.

Cukrzyca typu 2 u dzieci to stałe monitorowanie zarówno ilości, jak i jakości zjadanych węglowodanów. Najważniejszymi zasadami dietetycznymi, których trzeba przestrzegać, są: unikanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym zawierających cukry proste (przede wszystkim cukier, słodycze, suszone owoce), ograniczenie słodkich owoców (np. bananów), ziemniaków, produktów z białej mąki, jedzenie regularnych niedużych posiłków w krótkich odstępach czasu i picie odpowiedniej ilości wody!

Gdy zostanie rozpoznana cukrzyca u dziecka, trzeba działać! Nie jest to choroba, którą można wyleczyć i o niej zapomnieć, cukrzyca to schorzenie przewlekłe! Nieleczona lub źle leczona może mieć niezwykle poważne konsekwencje, m.in. niszczy wzrok, nerki, zaburza pracę układu nerwowego. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do śpiączki cukrzycowej i śmierci! Na szczęście obecnie do dyspozycji małych diabetyków jest sporo nowoczesnych rozwiązań, które ułatwiają kontrolę cukrzycy np. pompy insulinowe czy też specjalne aplikacje na telefon.