Astma to choroba polegająca na przewlekłym stanie zapalnym toczącym się w drogach oddechowych, który powoduje skurcz oskrzeli, nazywany nadreaktywnością oskrzeli oraz odwracalną obturację oskrzeli, czyli ograniczenie przepływu powietrza przez oskrzela na skutek ich zwężenia. Astma zwykle ma podłoże alergiczne, jednak niekiedy wywołują ją inne, nieswoiste czynniki. Wrażliwość na alergeny ma charakter genetyczny, dlatego ryzyko odziedziczenia skłonności do rozwoju astmy wzrasta do 30%, jeśli jedno z rodziców cierpi na astmę lub alergię i do 70%, jeśli chorują oboje. Zdarza się jednak, że astmę wywołuje inny czynnik (najczęściej nawracające infekcje dróg oddechowych), wówczas mówimy o astmie nieatopowej.

Co wywołuje astmę u dzieci?

Jako czynnik indukujący astmę może zadziałać czynnik swoisty, czyli po prostu alergen, na który dziecko jest uczulone, a jako czynnik nieswoisty mogą zadziałać silne emocje, temperatura czy wysiłek fizyczny. Alergen jest rozpoznawany w organizmie przez przeciwciała IgE, co powoduje aktywację komórek tucznych (mastocytów), które uwalniają m.in. histaminę, tryptazę, leukotrieny czy prostaglandynę D2, odpowiedzialne za skurcz oskrzeli, stan zapalny oraz ataki duszności i kaszlu. Dodatkowo substancje te zwiększają obrzęk oskrzeli na skutek wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych, a także podnoszą wrażliwość śluzówki oskrzeli na inne czynniki drażniące.

Objawy astmy u dzieci

Triada objawów astmy to: świszczący oddech, suchy kaszel oraz duszność i uczucie ściskania w klatce piersiowej, które mogą nasilać się podczas wysiłku lub nad ranem. Pozostałe symptomy astmy to: bladość ust i twarzy, zasłabnięcia, przyspieszona czynność serca, pocenie się, niepokój, chwilowe bezdechy (więcej o bezdechu przeczytaj też w tekście Nagła śmierć łóżeczkowa), odkrztuszanie lepkiej wydzieliny. Niestety podstawowe objawy nie są swoiste i często występują u dzieci, które nie chorują na astmę, dlatego postawienie prawidłowej diagnozy bywa trudne i zależy od współpracy rodziców. Często astmie współtowarzyszy katar sienny, atopowe zapalenie skóry i często nawracające zapalenia oskrzeli.

Diagnoza

Zdiagnozowanie astmy u dziecka poniżej 5. roku życia nie jest proste i wymaga rzetelnie przeprowadzonego wywiadu rodzinnego, dlatego warto zwracać uwagę na to, w jakich okolicznościach dziecko cierpi na duszności. Często astma, zwłaszcza u dzieci młodszych, mylona jest z infekcjami dróg oddechowych (szczególnie w przypadku astmy nieatopowej). Diagnostyka astmy jest złożona, dlatego lekarz zaleca zwykle szereg badań, które pomagają potwierdzić chorobę i wybrać najlepszą terapię. Wśród badań znajdują się testy, które można wykonać w każdym wieku, np. test na obecność eozynofili i na obecność przeciwciał IgE we krwi. Niektóre badania wymagają współpracy małego pacjenta, więc zwykle przeprowadza się je u dzieci powyżej 5. roku życia: spirometria, test odwracalności obturacji i test prowokacji oskrzeli. Rozpoznanie astmy ułatwia także RTG klatki piersiowej (pozwalające wykluczyć inne choroby płuc), badanie PEF oraz testy skórne w kierunku alergii.

Leczenie astmy u dzieci

Terapia astmy jest bezpieczna i na ogół pozwala zachować wysoki komfort życia. Naukowcy twierdzą, że w niektórych przypadkach można ograniczyć przyjmowanie leków wyłącznie do ataków astmy. Zasadniczo astmę w zależności od nasilenia objawów leczy się za pomocą trzech grup medykamentów. β₂-mimetyki to substancje, które powodują rozkurczenie oskrzeli. Kromogeny regulują pracę komórek, które produkują substancje obkurczające oskrzela. Najsilniej działają leki z grupy glikokortykosteroidów, które łagodzą stan zapalny w nabłonku oskrzeli. Leki często podawane są drogą wziewną, dzięki czemu docierają bezpośrednio do oskrzeli. Poważne ataki, które uniemożliwiają oddychanie, wymagają natychmiastowej hospitalizacji i podania glikokortykosteroidów dożylnie.

Problemy z oddychaniem są bardzo niebezpieczne, dlatego przy pierwszych niepokojących sygnałach konieczna jest wizyta u lekarza. Astma wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona nie obniża znacząco komfortu życia, jeśli tylko przestrzega się kilku zasad, polegających przede wszystkim na unikaniu czynników wywołujących napady duszności.