Powszechnym schorzeniem, z którym zmagają się kobiety oczekujące na dziecko, jest anemia w ciąży. Niedokrwistość – jak inaczej nazywa się anemię – to stan, gdy ilość hemoglobiny lub erytrocytów we krwi jest obniżona. Jakie są przyczyny anemii w ciąży? Jakie konsekwencje dla przebiegu ciąży i dla rozwoju płodu ma niedokrwistość? Co jeść i jakie leki stosować, aby zwiększyć poziom hemoglobiny?

Anemia w ciąży – przyczyny

Warto zacząć od tego, że objętość krwi w organizmie kobiety w ciąży znacznie rośnie, przy czym ilość osocza zwiększa się bardziej niż erytrocytów, efektem tego jest spadek hematokrytu i rozrzedzenie krwi. Spowodowana tym obniżona hemoglobina w ciąży określana jest jako anemia fizjologiczna, czyli stan związany z naturalnymi zmianami zachodzącymi w organizmie ciężarnej. Mimo że jest to zjawisko fizjologiczne, wymaga kontroli lekarza i podjęcia odpowiednich działań. Gdy poziom hemoglobiny i/lub czerwonych krwinek (erytrocytów) we krwi spada poniżej normy z innych powodów, mówimy o anemii w ciąży. Niedokrwistość w ciąży jest rozpoznawana, gdy stężenie hemoglobiny jest poniżej 11g/dl w pierwszym i trzecim trymestrze lub poniżej 10,5g/dl w drugim trymestrze. Hemoglobina jest barwnikiem odpowiedzialnym za transport tlenu w organizmie, tym samym jej niedobór skutkuje niedotlenieniem tkanek.

Zwykle anemia w ciąży jest spowodowana niedoborem żelaza, jest to tzw. anemia mikrocytarna. Okres ciąży to czas, gdy zapotrzebowanie na żelazo rośnie – głównie w drugim i trzecim trymestrze. Jest to związane m.in. z rosnącymi potrzebami łożyska i płodu, ponadto w ostatnim trymestrze organizm zaczyna robić zapasy na wypadek okołoporodowej utraty krwi. Niestety u wielu kobiet rezerwy żelaza zgromadzone przed ciążą są zbyt małe, więc stosunkowo szybko się wyczerpują, dodatkowo nudności i wymioty utrudniają dobrą podaż żelaza z diety. Oprócz niedoboru żelaza do rozwoju niedokrwistości może doprowadzić niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego, dzieje się to jednak bardzo rzadko.

Objawy anemii w ciąży

Objawy anemii w ciąży to głównie stałe zmęczenie i spadek aktywności, ból i zawroty głowy, problemy z koncentracją, zaburzenia widzenia, kołatanie serca, a także występowanie duszności podczas wysiłku oraz zmniejszenie tolerancji wysiłku. Zaobserwować można również nadmierne wypadanie włosów oraz rozdwajanie się końcówek, osłabienie paznokci, bladość skóry i zajady. Początkowo anemia w ciąży objawy daje raczej łagodne, głównie związane z uczuciem długotrwale utrzymującego się zmęczenia. Jeśli nie zostaną podjęte żadne kroki, dolegliwości będą się tylko nasilać.

Czy niedokrwistość w ciąży jest groźna?

Niedokrwistość w ciąży może mieć poważne konsekwencje i dla mamy, i dla dziecka. Potencjalnym powikłaniem jest ograniczenie wzrastania płodu, wyższe ryzyko poronienia i przedwczesnego porodu, a nawet wewnątrzmaciczne obumarcie płodu. W trakcie porodu może dojść do nieprawidłowej czynności skurczowej macicy, a po urodzeniu dziecka jej obkurczanie może być zaburzone. Jeśli u mamy występuje anemia w ciąży, bardzo często rodzą się wcześniaki, ponadto noworodek może mieć niższą punktację w skali Apgar. Dodatkowo u nieco starszych niemowląt częściej diagnozowana jest niedokrwistość.

Ze względu na wysokie ryzyko poważnych powikłań Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca regularnie wykonywać morfologię krwi podczas ciąży. Najlepiej poddawać się badaniu co 4-6 tygodni. Co więcej, rekomenduje się, aby kobiety, które chcą zajść w ciążę, monitorowały poziom hemoglobiny już na etapie starań o dziecko!

Diagnostyka niedokrwistości w ciąży

Jakie dokładnie badania wykonuje się w diagnostyce anemii w ciąży. Zasadniczo wystarczająca jest morfologia krwi, już to proste badanie wskaże, jaka jest hemoglobina w ciąży. Sprawdza się między innymi wskaźniki erytrocytarne: średnią objętość krwinki czerwonej (MCV) – przy anemii z niedoboru żelaza są one mniejsze niż 80fl, przy niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego – większe niż 95fl, a także średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC). Bada się też stężenie żelaza oraz ferrytyny – białka, którego poziom pozwala określić ilość zapasów żelaza w organizmie.

Anemia w ciąży co jeść?

Dobrze zbilansowana i zrównoważona dieta powinna zapewni skuteczną profilaktykę niedokrwistości w ciąży. Anemia w ciąży co jeść? Kobieta powinna zadbać przede wszystkim o wartościowe źródła żelaza – głównie hemowego, czyli odzwierzęcego. Przyswaja się ono lepiej niż żelazo roślinne, czyli niehemowe. Dobrym źródłem żelaza hemowego jest m.in.: wołowina, cielęcina, królik, śledzie, makrela, sardynki, a niehemowego – warzywa w kolorze ciemnoczerwonym, np. buraki i ciemnozielonym, np. szpinak, jarmuż i brokuły, a także rośliny strączkowe, pestki dyni, suszone morele (najlepiej niesiarkowane), migdały, kasze gruboziarniste i pełnoziarniste pieczywo. Należy pamiętać, że w prosty sposób można zwiększyć przyswajanie żelaza niehemowego, w tym celu potrzebna jest witamina C! Dlatego też produkty, które zawierają żelazo, należy zawsze jeść w towarzystwie produktów zawierających kwas L-askorbinowy. Równocześnie trzeba uważać na wapń oraz unikać picia kawy i herbaty podczas jedzenia produktów z żelazem, gdyż obniżają one jego wchłanianie nawet o połowę!

Leczenie niedokrwistości – co na anemię w ciąży?

Choć dieta jest kluczowym sposobem realizowania dziennego zapotrzebowania na żelazo, nie zawsze jest wystarczająca. Jak już wcześniej zostało wspomniane, zapotrzebowanie dobowe znacząco wzrasta – z 18mg w okresie sprzed ciąży aż do 27mg w okresie ciąży, dlatego w niektórych przypadkach konieczna jest suplementacja. Standardowo preparaty żelaza są rekomendowane dla ciężarnych, które są na diecie wegańskiej i wegetariańskiej oraz kobiet, u których występuje zwiększone ryzyko rozwoju anemii. Jednak w okresie ciąży nie należy rozpoczynać stosowania żadnych leków i suplementów diety na własną rękę. Należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wyników badań zleci, co na anemię w ciąży! Często specjaliści polecają też ciężarnym picie naparów z pokrzywy, która jest naturalnym źródłem żelaza.

Niestety niektóre preparaty żelaza są źle tolerowane, potęgują ciążowe mdłości i powodują dolegliwości żołądkowe. Należy więc wybrać produkt, który będzie zawierał żelazo w takiej formie, która charakteryzuje się wysoką przyswajalnością i dobrą tolerancją. Jeśli obniżona hemoglobina w ciąży wskazuje na anemię, konieczne mogą być nie suplementy diety, a leki z żelazem. Kobieta, która po usłyszeniu diagnozy będzie o siebie dbała i będzie przestrzegać zaleceń lekarza, nie powinna mieć problemów. Anemia w ciąży kiedy do szpitala? Hospitalizacja jest konieczna, gdy doustne środki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Wówczas jedyną szansą są preparaty żelaza podawane dożylnie, a w skrajnych przypadkach przetaczanie krwi.

Hemoglobina w ciąży to ważny wskaźnik, który musi być regularnie monitorowany, umożliwi to proste badanie, jakim jest morfologia krwi. Anemia w ciąży nie zawsze jest stanem patologicznym, czasem jest po prostu związana z tym, że podczas ciąży zwiększa się objętość krwi. W takich sytuacjach, jeśli przyszła mama jest pod opieką lekarza i stosuje dietę bogatą w żelazo, jej i dziecku nie grożą powikłania. Jeśli jednak kobieta odczuwa przedłużające się zmęczenie, bóle i zawroty głowy, nie może ich bagatelizować! Gdy zostanie u niej zdiagnozowana niedokrwistość w ciąży wynikająca z niedoboru żelaza, dieta nie będzie wystarczająca, konieczne będzie odpowiednie leczenie!

Autor: Ewa Krulicka – Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa.
Redaktor blogów oraz dużych serwisów o zdrowiu jak i-apteka.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.