Dziecko to wspólna odpowiedzialność rodziców, dlatego po rozpadzie związku/małżeństwa wszystkie sprawy związane z wychowywaniem oraz łożeniem na potomstwo należy jak najszybciej uregulować. Gdy partnerzy mimo rozstania nadal dobrze się dogadują, nie stanowi to zbyt dużego problemu, jednak przy „brutalnym” rozwodzie ustalanie wysokości alimentów oraz późniejsze egzekwowanie zobowiązań może być niezwykle trudne! Oto najważniejsze zagadnienia związane z przyznawaniem alimentów.

Komu przysługują alimenty?

Zgodnie z prawem (Kodeks rodzinny i opiekuńczy) rodzice muszą zapewnić dziecku odpowiednie wsparcie finansowe do momentu, gdy będzie ono w stanie samodzielnie się utrzymywać, przy czym nie ma odgórnie ustalonej granicy wiekowej dziecka, co oznacza, że obowiązek płacenia alimentów nie wygasa wraz z uzyskaniem przez dziecko pełnoletności lub ukończeniem przez niego 25. roku życia. Należy jednak podkreślić, że dziecko musi wykazywać chęć do kontynuowania nauki oraz usamodzielnienia się. W sytuacji, gdy dziecko jest chore lub niepełnosprawne, przez co nigdy nie będzie w stanie się usamodzielnić, obowiązek alimentacyjny jest dożywotni! Warto pamiętać, że chociaż zwykle to rodzic (osoba widniejąca na akcie urodzenia) pociągany jest do odpowiedzialności finansowej, to w sytuacji, gdy on nie żyje, można wystosować pozew o alimenty od dziadków! Ponadto matka, która chce uzyskać alimenty od ojca dziecka, może wystąpić z pozwem o ustalenie świadczenia równocześnie z pozwem o ustalenie ojcostwa.

Kto występuje o alimenty?

Prawo do wniesienia pozwu sądowego o alimenty na rzecz dziecka ma każdy z rodziców, u którego dziecko przebywa (w przypadku, gdy rodzice żyją w rozłączeniu). Gdy małżonkowie się rozwodzą, zwykle sąd wydając orzeczenie, określa koszty utrzymania dziecka/dzieci, które ponosić będzie każde z rodziców, przy czym alimenty zwykle płaci rodzic, z którym dziecko nie mieszka. W sytuacji, gdy rodzice są w separacji, dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego lub rodzice żyją w rozłączeniu, rodzic, u którego mieszka dziecko może na drodze sądowej dochodzić ustalenia alimentów. Przy okazji warto podkreślić, że do ukończenia przez dziecko 18. roku życia pieniądze wypłacane są rodzicowi, po uzyskaniu pełnoletniości alimenty płacone są bezpośrednio dziecku.

Kiedy rodzice są zwolnieni z obowiązku alimentacyjnego?

Są sytuacje, w których rodzic nie ma obowiązku płacenia świadczenia alimentacyjnego. Następuje to wówczas, gdy majątek dziecka pokrywa koszty jego utrzymania oraz wychowania, a także w przypadku, gdy dziecko pobiera świadczenia, które zaspokajają jego uzasadnione potrzeby (np. renta rodzinna, dochód uzyskiwany z majątku rodzeństwa, z którym się wychowuje, stypendium). Z drugiej strony na obowiązek alimentacyjny nie ma wpływu m.in.: świadczenie z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, świadczenie wychowawcze, świadczenia, wydatki oraz inne środki finansowe wynikające z umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej.

Wysokość alimentów na dziecko

Zasadniczo podczas ustalania wysokości świadczenia alimentacyjnego bierze się pod uwagę dwie kwestie: usprawiedliwione potrzeby dziecka (zapewnienie dziecku normalnych warunków życia i rozwoju) oraz możliwości zarobkowe/majątkowe rodzica. Istotną dla obowiązku alimentacyjnego względem dziecka jest zasada tzw. równej stopy życiowej – rodzice muszą dzielić się z potomstwem dochodami, nawet jeśli są one bardzo niskie. Coraz częściej przy ustalaniu kwoty świadczenia sąd bierze pod uwagę również dodatkowy czynnik, czyli stopień zaangażowania rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów w życie dziecka. Innymi słowy, jeśli taki rodzic aktywnie uczestniczy w wychowaniu potomstwa (w tym np. opłaca zajęcia dodatkowe, zawozi dziecko do szkoły) sędzia może zasądzić niższe alimenty.

Pozew o alimenty

Rodzic w celu ustalenia alimentów od drugiego rodzica składa pozew sądowy – do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów (dziecka) bądź do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego. W pozwie należy określić wysokość świadczenia wraz z terminem, kiedy pieniądze mają być dostarczane. Do wniosku trzeba dołączyć faktury, rachunki i paragony, które będą traktowane jako dowód potwierdzający rzeczywiste potrzeby finansowe dziecka. Dodatkowo przy opisywaniu sytuacji materialnej pozwanego, zwłaszcza gdy ten przedstawia niskie zarobki, można do pozwu dołączyć dowody potwierdzające np. jego wykształcenie, gdyż sąd bierze pod uwagę nie tyle obecny stan finansowy, ile możliwości zarobkowe.

Alimenty – wyrok sądu i egzekwowanie świadczenia

Po wysłuchaniu stron i świadków oraz po przejrzeniu przedstawionych dokumentów sąd wydaje wyrok, przy czym z urzędu wyrok ma rygor natychmiastowej wykonalności (podlega wykonaniu od razu po jego wydaniu). A co w przypadku trudności z egzekwowaniem świadczenia? Niestety od lat to najsłabsze ogniwo procesu alimentacyjnego. Mimo zasądzonych alimentów „problemy” z ich płaceniem ma około 80% osób (głównie mężczyzn). Tzw. alimenciarze wykorzystują luki prawne i bezkarnie nie płacą świadczeń, zaś rodzice oczekujący na pieniądze nie mają właściwie żadnych narzędzi, aby egzekwować pieniądze (mogą złożyć wniosek o egzekucję komorniczą). Od 2019 roku sytuacja ta ma ulec poprawie, zgodnie z nową ustawą rząd chce wprowadzić kilka zmian, które usprawnią ściąganie alimentów. Według ustawy widmo wysokich kar ciążyć będzie na pracodawcach, którzy „chronią” pracowników z zasądzonymi alimentami. Ponadto większe uprawnienia będą mieli komornicy sądowi.

Fundusz alimentacyjny

To rządowa instytucja, której głównym celem jest pomoc dla rodziców samotnie wychowujących dziecko/dzieci, którzy nie są w stanie wyegzekwować alimentów od drugiego rodzica. Niestety do tej pory ze wsparcia funduszu alimentacyjnego nie mógł skorzystać każdy. Przeszkodą był próg dochodowy, który wynosił 725zł na jednego członka rodziny, od 1 lipca 2019 roku wzrośnie on do 800zł!

W Polsce prawo alimentacyjne nie chroni potrzeb dziecka! Po pierwsze ustalane kwoty są zazwyczaj zbyt niskie, aby zapewnić dziecku dobre warunki do życia i kształcenia się. Po drugie rodzic, który uzyskał wsparcie finansowe dla dziecka, w większości przypadków nie ma gwarancji, że pieniądze otrzyma!