Kiedy jesteś w ciąży, marzysz przede wszystkim o tym, aby urodzić zdrowego, pięknego bobasa. W tym celu robisz badania, pojawiasz się regularnie na wizytach, zdrowo się odżywiasz i w ogóle dbasz o siebie. Ale czy jesteś świadoma zagrożenia, jakie niesie ze sobą zwykły wirus opryszczki? Wiele przyszłych mam nawet nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji zarażenia się w ciąży opryszczką lub z niebezpieczeństwa, jakie grozi dziecku podczas porodu, gdy u matki występuje aktywna postać wirusa opryszczki genitalnej.

Herpes Simplex Virus – najpopularniejszy wirus na świecie!

Choć brzmi to jak powód do dumy, z pewnością tym nie jest! Szacuje się, że nosicielem wirusa HSV może być nawet 80% populacji! Jest on powszechnie uznawany za jedną z najczęstszych chorób wirusowych skóry i błon śluzowych. Specyfiką tego wirusa jest to, że po pierwszym zakażeniu pozostaje w organizmie już do śmierci. Wegetuje w komórkach nerwowych w okolicach pierwotnego zakażenia, co jakiś czas tylko przechodząc w formę aktywną. Czynnikami aktywizującymi są najczęściej: osłabiona odporność, wzmożony stres, a także ciąża. Wyróżnia się dwa typy wirusa opryszczki pospolitej – HSV1 wywołujący opryszczkę wargową oraz HSV2, który jest odpowiedzialny za opryszczkę narządów płciowych (dodatkowo notuje się coraz więcej przypadków opryszczki narządów płciowych wywoływanych przez wirusa HSV1, czyli wirusa opryszczki wargowej). O wysokiej zakażalności świadczy łatwość, z jaką jest on przekazywany (drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt np. przez pocałunek, używanie tych samych sztućców, picie z tego samego kubka, kontakt płciowy). Warto także podkreślić fakt, że u wielu osób zakażenie przebiega bezobjawowo. Zasadniczo zakażenie może przybierać trzy formy:

• zakażenie pierwotne – po kontakcie z wirusem w ciągu 2-12 dni na skórze pojawiają się objawy (mrowienie, małe, czerwone pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, które pękają oraz tworzące się w ich miejscu ranki i strupki, a w przypadku opryszczki genitalnej często bolesne owrzodzenia w miejscu ran), w zależności od typu wirusa na wargach (także okolicach nosa) lub na genitaliach (także okolicy odbytu). Zmiany utrzymują się nawet do trzech tygodni. Pierwszemu zakażeniu towarzyszą najczęściej takie objawy jak bóle głowy, bóle mięśniowe oraz gorączka.

• zakażenie nawrotowe – kolejne uaktywnienie się wirusa przebiega podobnie, choć z mniejszym nasileniem. Objawy nawrotowe utrzymują się krócej.

• zakażenie utajone – w postaci utajonej wirus bytuje między zakażeniami nawrotowymi oraz u osób, u których objawy nigdy nie występowały.

Zakażenie opryszczką w ciąży

Paradoksalnie będąc nosicielką wirusa HSV1, jesteś w lepszej sytuacji niż kobiety, które nigdy nie miały styczności z tym wirusem. Dlaczego? Zasadniczo nie jest on groźny ani dla ciężarnej, ani dla rosnącego płodu, co innego, gdy do zakażenia doszło już w trakcie ciąży. Taka sytuacja niesie ogromne ryzyko dla dziecka! Jeśli borykasz się z wirusem już od jakiegoś czasu, Twój organizm ma w sobie przeciwciała, które łagodzą objawy, a także chronią płód przed oddziaływaniem wirusa, natomiast w przypadku zakażenia pierwotnego uderza on z pełną mocą w Ciebie i dziecko, powodując różne komplikacje. Zakażenie w pierwszym bądź drugim trymestrze może oznaczać poważne konsekwencje w postaci wad rozwojowych, a w ekstremalnych sytuacjach nawet poronienie! Tak, przez zwykłą opryszczkę możesz stracić dziecko! Jeśli do zakażenia doszło w trzecim trymestrze, trzeba być przygotowanym, że może dojść do przedwczesnego porodu. Pierwotne zakażenie wirusem opryszczki w ciąży jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia. Stosowany w terapii przeciwwirusowej acyklowir jest bezpieczny dla płodu.

Opryszczka genitalna w ciąży

Według statystyk aż 20% ciężarnych jest zakażonych wirusem HSV2, w tym 2% to kobiety, u których do zakażenia doszło już w trakcie ciąży. A jak już wiesz, pierwotne zakażenia są szczególnie groźne dla dziecka. Każda kobieta, która wie, że jest nosicielką wirusa opryszczki, jest zobligowana do poinformowania o tym swojego lekarza, wstyd należy schować do kieszeni, zdrowie dziecka jest ważniejsze! Posiadając taką wiedzę, lekarz ma w ręku niezbędne narzędzie do walki z wirusem. Oznacza to najczęściej wdrożenie profilaktycznego leczenia przeciwwirusowego w końcowej fazie ciąży, a także podjęcie decyzji o cesarskim cięciu. To właśnie podczas porodu naturalnego dochodzi do większości zakażeń noworodków wirusem opryszczki genitalnej (około 85% przypadków). Co to oznacza dla takiego maluszka? Jego słaby układ odpornościowy nie ma szans w starciu z wirusem, co w efekcie może prowadzić do często nieodwracalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (m.in. utrata wzroku, zapalenie opon mózgowych). Niestety zbyt późno zdiagnozowane okołoporodowe zakażenie wirusem HSV jest przyczyną dużej liczby zgonów wśród noworodków. W przypadku, gdy przed porodem u kobiety uaktywniła się opryszczka genitalna, niemal zawsze poród odbywa się przez cesarskie cięcie. O tym, jak poważnym problemem jest opryszczka w ciąży, świadczy fakt, że w wielu krajach zachodnich standardem jest przeprowadzanie testów wykrywających obecność wirusa HSV w drogach rodnych. Niestety w Polsce nie jest to rutynowe badanie, można jednak przeprowadzić je odpłatnie.

Opryszczka w ciąży: leczenie oraz profilaktyka

Nie tylko pierwotne zakażenie wymaga leczenia, jeśli w trakcie ciąży wirus się uaktywnił, koniecznie zgłoś się do lekarza, zwłaszcza gdy nastąpiło to po 36. tygodniu ciąży. Aktywna opryszczka wargowa w trakcie porodu powinna być szczelnie zabezpieczona, a do momentu jej całkowitego zagojenia zaleca się unikanie całowania oraz ograniczenie kontaktu z noworodkiem, a także dokładne i częste mycie rąk. Co do leczenia, należy pamiętać, że popularne plastry lub maści na opryszczkę tylko łagodzą objawy, nie osłabiają wirusa. Dopiero zastosowanie doustnie acyklowiru powoduje zahamowanie rozprzestrzeniania się zmian oraz przeciwdziała powikłaniom u płodu. Przez cały okres ciąży najważniejszym zaleceniem lekarskim jest profilaktyka i unikanie sytuacji zwiększających ryzyko zakażenia pierwotnego oraz nawrotowego. Należy unikać kontaktu z osobami, u których widoczne są oznaki zakażenia oraz czynników, które sprzyjają zakażeniom nawrotowym (np. ekspozycja na promienie UV, gorączka, wyziębienie organizmu). Szczególną ostrożność trzeba zachować, gdy partner jest nosicielem wirusa, zwłaszcza HSV2, gdyż Ty również być nosicielem, tyle że bezobjawowym. Niestety w przypadku wirusa opryszczki nie da się iść na skróty, nie ma na niego szczepionki!

Tzw. zimne na ustach traktowane jest jako defekt kosmetyczny. Zmiany nie są traktowane jako poważna choroba, a podejmowane kroki polegają na leczeniu objawowym. Bez większego zaangażowania pęcherzyki smaruje się maścią, przykleja plasterek lub przykłada ałun. Jednak opryszczka w ciąży to zupełnie inna sprawa. Kobieta nigdy nie powinna ignorować zakażenia wirusem, a w przypadku, gdy nie miała objawów, powinna wykonać specjalny test. Pozwoli to ukierunkować ewentualne leczenie lub prowadzone czynności zapobiegawcze.