Skracanie się szyjki macicy w prawidłowo rozwijającej się ciąży następuje niedługo przed końcem trzeciego trymestru. W ten sposób drogi rodne przygotowują się do porodu. Jeśli proces ten zaczyna się wcześniej, istnieje ryzyko zagrożenia dla rozwijającego się płodu. Może dojść do poronienia lub do przedwczesnego porodu. Jak wyglądają objawy skracającej się szyjki macicy? Co zrobić, gdy lekarz stwierdzi krótką szyjkę macicy na wczesnym etapie ciąży?

Jaką rolę odgrywa szyjka macicy w ciąży?

Szyjka macicy pełni niezwykle ważną funkcję w okresie ciąży. Zaraz po zapłodnieniu zamyka się, a jej ujście blokuje gęsty czop śluzowy, który zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów z zewnątrz, jak również zabezpiecza jajo płodowe przed wypadnięciem. Dobrze funkcjonująca szyjka macicy chroni przed infekcjami, poronieniem i przed przedwczesnym porodem.

Właściwa długość szyjki macicy u zdrowej kobiety we wczesnej ciąży wynosi 30-50mm. W prawidłowo przebiegającej ciąży szyjka macicy jest nie tylko odpowiednio długa, ale i twarda oraz mało elastyczna, do pewnego czasu jest też zamknięta i nie wykazuje cech rozwarcia. Gdy termin porodu powoli się zbliża, zaczyna ona podlegać transformacjom – staje się bardziej elastyczna i miękka oraz zmienia się jej kształt. Skracanie i rozwieranie szyjki macicy następujące pod koniec trzeciego trymestru jest procesem fizjologicznym, jest sygnałem, że dziecko jest już gotowe do przyjścia na świat.

Przyczyny skracającej się szyjki macicy

Skracająca się szyjka macicy jest objawem związanym ze zbliżającym się porodem, czyli do jej skrócenia i rozwierania zazwyczaj dochodzi pod koniec trzeciego trymestru – najczęściej po ukończonym 37. tygodniu ciąży. W sytuacji, gdy następuje to wcześniej (w drugim trymestrze lub na początku trzeciego) lub pojawiają się inne niepożądane zmiany w obrębie szyjki macicy, przez co nie jest ona zdolna do utrzymania ciąży do czasu wyznaczonego terminu porodu, u kobiety rozpoznaje się niewydolność szyjki macicy (niewydolność ciśnieniowo-szyjkową). O krótkiej szyjce macicy mówi się, gdy na długo przed porodem (przed 24. tygodniem ciąży) lekarz stwierdza, że jest ona krótsza niż 25mm (jeśli jej długość wynosi 25-30mm, kobieta powinna być pod stałą kontrolą specjalisty). Taka diagnoza wymaga odpowiedniego leczenia, gdyż konsekwencją niewydolności szyjki macicy jest poronienie lub przedwczesny poród.

Co powoduje przedwczesne skracanie się szyjki macicy? Przyczyną takiego stanu mogą być nieleczone infekcje układu moczowego, stany zapalne pochwy, infekcje wewnątrzmaciczne, niedobór progesteronu i inne zmiany hormonalne w okresie ciąży, wady rozwojowe i anatomiczne szyjki macicy (np. wrodzona krótka szyjka, tzw. hipoplazja), a także urazy szyjki macicy (np. po zabiegach na szyjce macicy i w jej obrębie – łyżeczkowanie macicy, wycinanie fragmentów szyjki i kanału, konizacja szyjki macicy w wywiadzie, pęknięcie szyjki macicy podczas poprzedniego porodu). Czynnikiem ryzyka jest również ciąża mnoga, zbyt duży rozmiar i waga dziecka. Uważa się, że negatywny wpływ na kondycję szyjki macicy ma przewlekły stres i intensywny, niezdrowy tryb życia matki, jak również nadmierny wysiłek fizyczny.

Objawy skróconej szyjki macicy

Skracanie się szyjki macicy zwykle przebiega bezobjawowo. Dopiero podczas badań kontrolnych ginekolog informuje kobietę o niewydolności szyjki macicy. Jeśli pojawiają się objawy skracającej się szyjki macicy, to nie są one zbyt charakterystyczne. Zalicza się do nich m.in. plamienie lub krwawienie, uczucie rozpierania w dole, bolesne skurcze, ból podbrzusza, ucisk w okolicy krocza, ból w lędźwiowym odcinku kręgosłupa i obfite upławy. W przypadku wystąpienia takich dolegliwości należy się zgłosić do ginekologa.

Jak wygląda diagnostyka skróconej szyjki macicy?

Diagnostyka skracającej się szyjki macicy jest bardzo prosta. Tę nieprawidłowość można stwierdzić podczas zwykłego badania ginekologicznego, choć dokładniejszy obraz da przezpochwowe badanie USG. Podczas badania lekarz może określić długość szyjki macicy. Oprócz tego ocenia też kształt kanału szyjki macicy, sprawdza jej położenie i twardość, szerokość ujścia wewnętrznego oraz rozmiary ewentualnego uwypuklenia pęcherza płodowego. Funkcja szyjki macicy w trakcie ciąży jest niezwykle ważna, dlatego monitorowanie jej stanu jest tak istotne. Zwykle ocenę szyjki macicy wykonuje się między 18. a 22. tygodniem ciąży oraz między 28. a 32. tygodniem ciąży, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub występujących u kobiety czynników ryzyka (np. skracanie szyjki macicy w poprzedniej ciąży) robi się to częściej.

Leczenie skracającej się szyjki macicy

Niewydolność szyjki macicy jest stanem wymagającym odpowiedniego leczenia. Co należy zrobić w przypadku zdiagnozowania krótkiej szyjki macicy? Standardowo lekarz zleca kobiecie dużo wypoczynku. Ciężarna musi bardziej na siebie uważać. Wskazane jest unikanie gwałtownych ruchów i nadmiernego wysiłku fizycznego (szczególnie groźne jest podnoszenie ciężkich rzeczy), a także unikanie stresu. W niektórych przypadkach trzeba też zrezygnować ze stosunków płciowych. Zasadniczo nie zaleca się typowego reżimu łóżkowego, chyba że stan kobiety jest na tyle poważny, że musi ona leżeć do końca ciąży.

Oprócz postępowania profilaktycznego wdraża się leczenie obejmujące metody chirurgiczne, mechaniczne lub farmakologiczne. O tym, jak będzie wyglądało leczenie, decyduje lekarz, biorąc pod uwagę ocenę długości i wyglądu szyjki macicy, wiek ciąży, ewentualne powikłania we wcześniejszych ciążach oraz ogólny stan kobiety. Podstawę leczenia farmakologicznego stanowi podawany dopochwowo lub doustnie progesteron. Czasem też zlecane są leki tokolityczne, które hamują czynność skurczową macicy. Gdy przyczyny skracającej się szyjki macicy są związane z infekcjami, to konieczne jest leczenie zakażenia, czasem z użyciem antybiotyków.

Po zdiagnozowaniu krótkiej szyjki macicy często stosuje się leczenie metodą mechaniczną, które polega na założeniu na szyjkę macicy pessara, czyli elastycznego, silikonowego krążka. Wadą takiego rozwiązania jest to, że po jego zastosowaniu rośnie ryzyko rozwoju infekcji pochwy. Najbardziej inwazyjną formą leczenia jest szew okrężny (szyjkowy). Zabieg polega na założeniu specjalnego szwu na szyjkę macicy. Jego zadaniem jest jej zamknięcie i wzmocnienie. Szew zazwyczaj jest stosowany u kobiet, u których we wcześniejszej ciąży doszło do poronienia lub przedwczesnego porodu. Szew okrężny, podobnie jak pessar, jest bardzo skuteczny. Jednakże jego założenie wiąże się z ryzykiem powikłań, m.in. zakażenia wewnątrzmacicznego, indukcji czynności skurczowej macicy, urazu w obrębie szyjki macicy, plamienia lub krwawienia z dróg rodnych lub przedwczesnego odejścia wód płodowych.

Trzeba podkreślić, że powyższe metody nie mają na celu odwrócenia procesu skracania się szyjki macicy i jej ponownego wydłużenia. To jest niemożliwe! Leczenie podejmuje się po to, aby maksymalnie spowolnić proces skracania się szyjki macicy lub całkowicie go zatrzymać. W ten sposób oddala się ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu, tym samym kobieta ma szansę donosić ciążę i urodzić dziecko w planowanym terminie.

Gdy szyjka macicy zaczyna się skracać i zmieniać wcześniej niż powinna, pojawia się duże ryzyko poronienia lub porodu przedwczesnego. Jeśli do tego dojdzie, to nie da się już odwrócić tego stanu. Jednakże rozpoczęcie leczenia i przestrzeganie zaleceń lekarza, daje bardzo duże szanse na donoszenie ciąży i urodzenie w terminie przewidywanym przez lekarza. Czy kobieta może w jakikolwiek sposób zapobiec przedwczesnemu skracaniu się szyjki macicy? Ciężarna nie ma nad tym kontroli, jedyne co może zrobić to regularnie chodzić na wizyty lekarskie i poddawać się badaniom ginekologicznym!

Autor: Ewa Krulicka – Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa.
Redaktor blogów w takich serwisach o zdrowiu jak i-apteka.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.