Nagle pojawiająca się opuchlizna u dziecka może nieźle nastraszyć rodziców! Taka gwałtowna reakcja nazywana jest obrzękiem naczynioruchowym. Dotyka on nie tylko skórę, ale również tkanki podskórne. Kiedy może dojść do obrzęku naczynioruchowego? Czy jest to poważne schorzenie zagrażające życiu? Jak postępować w przypadku wystąpienia obrzęku u dziecka?

Obrzęk naczynioruchowy u dzieci – mechanizm powstawania

O obrzęku naczynioruchowym mówimy w przypadku nagłego opuchnięcia skóry oraz tkanki podskórnej, a także błon śluzowych. Dolegliwość ta nazywana jest także obrzękiem naczyniowym, obrzękiem angioneurotycznym lub obrzękiem Quinckego. Obrzęk tworzy się, gdy osocze z naczyń krwionośnych rozmieszczonych w skórze i tkance podskórnej, wskutek ich zwiększonej przepuszczalności, przedostaje się do okolicznych tkanek. Obrzęk naczynioruchowy nie ma znamion zapalnych, zazwyczaj nie jest bolesny i swędzący, najczęściej umiejscowiony jest w obrębie twarzy – powiek, warg, języka, błon śluzowych w jamie ustnej, może również obejmować stopy, dłonie, obszary okołostawowe, u chłopców – mosznę, ponadto błony śluzowe dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Rozwijający się w obrębie narządów wewnętrznych obrzęk wiąże się z występowaniem takich dolegliwości jak kolkowe bóle brzucha lub biegunka, natomiast obrzęk gardła i krtani może utrudniać połykanie, a nawet oddychanie, co stanowi poważne zagrożenie życia. Warto podkreślić, że opuchlizna zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilka dni.

Obrzęk naczynioruchowy – przyczyny

Jest wiele czynników, które mogą sprowokować wystąpienie obrzęku naczynioruchowego. Zasadniczo przyczyny jego występowania dzieli się na cztery grupy: alergie, choroby autoimmunologiczne, czynniki niealergiczne oraz niedobór inhibitora składnika C1 dopełniacza – nabyty lub wrodzony. Najczęstszą przyczyną obrzęku naczynioruchowego zdecydowanie jest alergia – na pokarmy, pyłki, jad owadów. Innym rodzajem obrzęku Quinckego jest idiopatyczny obrzęk naczynioruchowy, choć często bywa on mylony z obrzękiem alergicznym, jego przyczyna nie jest znana. Przypuszcza się, że o wystąpieniu objawów decydują takie czynniki jak ciepło, słońce, zimno, wysiłek, stres, łagodne infekcje, zaburzenia funkcjonowania tarczycy, niedobory kwasu foliowego, witaminy B12 lub żelaza. Obrzęk naczynioruchowy może być również wywołany przez leki, charakterystyczne dla tego rodzaju obrzęku jest to, że nie pojawia się on zaraz po rozpoczęciu stosowania medykamentu (jak przy alergicznym obrzęku), ale w dowolnym momencie, ponadto może się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy po odstawieniu preparatu. Warto wspomnieć o specyficznym rodzaju obrzęku Quinckego, który ma podłoże genetyczne. Mowa o wrodzonym obrzęku naczynioruchowym. Jest to stosunkowo rzadko występująca choroba dziedziczna związana z wrodzonym brakiem bądź niską aktywnością białek osocza, które odpowiadają za właściwą funkcję układu immunologicznego.

Jak zdiagnozować przyczynę obrzęku naczynioruchowego?

Przyczyna wywołująca obrzęk naczynioruchowy nie zawsze jest oczywista. W celu postawienia prawidłowej diagnozy należy wybrać się do lekarza. Po przeprowadzeniu bardzo szczegółowego wywiadu oraz badania przedmiotowego (ogląd skóry w miejscu wystąpienia obrzęku, palpacyjne badanie węzłów chłonnych oraz narządów wewnętrznych – wątroby i śledziony), specjalista najprawdopodobniej skieruje na dodatkowe badania, które potwierdzą lub wykluczą potencjalne przyczyny. Najczęściej są to testy alergiczne (z krwi, skórne, z alergenami pokarmowymi i wziewnymi), badania biochemiczne, których celem jest ocena czynności nerek i wątroby (badania na obecność przewlekłych chorób), badania hormonalne (głównie dotyczące czynności tarczycy), badania stężenia białek osocza (istotne dla rozpoznania wrodzonego obrzęku naczynioruchowego). Do wizyty należy się dobrze przygotować, warto także zabrać ze sobą wszystkie stosowane przez dziecko leki oraz zebrać dokumentację medyczną malucha.

Obrzęk naczynioruchowy u dzieci – leczenie

Ze względu na mnogość czynników, obrzęk naczynioruchowy może pojawić się niespodziewanie, dlatego warto wiedzieć, jak postępować w takiej sytuacji. Łagodny obrzęk nie wymaga leczenia, wystarczy spokojnie odczekać, aż samoistnie ustąpi. Ewentualnie można stosować chłodne kompresy. Jeśli obrzęk ma podłoże alergiczne, można podać leki przeciwhistaminowe lub doustne sterydy. Podczas ciężkiego epizodu obrzęku naczynioruchowego ulokowanego w obrębie ust, gardła i krtani zaleca się jak najszybciej udać do szpitala lub zadzwonić po pogotowie. Trudności w oddychaniu spowodowane obrzękiem mogą bowiem zagrażać życiu dziecka! Stan ten wymaga podania adrenaliny, dlatego w przypadku, gdy wcześniej dochodziło już do obrzęku Quinckego, lekarz może przepisać ampułkostrzykawkę z tą substancją i przeszkolić rodziców w kwestii jej użycia!

Jak zapobiec obrzękowi naczynioruchowemu u dziecka?

W przypadkach, gdy przyczyna obrzęku naczynioruchowego jest znana, można podjąć pewne kroki w celu wyeliminowania albo zminimalizowania ryzyka wystąpienia opuchlizny. Jeśli u dziecka stwierdzono alergiczny obrzęk naczynioruchowy, należy wykluczyć alergen z najbliższego otoczenia! Również u dzieci z wrodzonym obrzękiem naczynioruchowym można zapanować nad objawami, stosując specjalne leki regulujące poziom białek osocza.

Obrzęk naczynioruchowy zwykle ma łagodny przebieg. Należy jednak pamiętać, że obrzęk czasem występuje w obrębie gardła i krtani, co może znacząco utrudnić oddychanie. Taka sytuacja wymaga natychmiastowej reakcji, gdyż w grę wchodzi zdrowie, a nawet życie dziecka!