Toksoplazmoza jest pasożytniczą chorobą, którą wywołuje pierwotniak Toxoplasma gondii. Jak to bywa w przypadku infekcji pasożytniczych, dość łatwo się zarazić, np. po zjedzeniu zakażonego mięsa lub nieumytych owoców. Toksoplazmoza w ciąży zwykle nie stanowi dużego zagrożenia dla matki, natomiast dla płodu może być śmiertelna!

Spis treści:

• Jakie są przyczyny toksoplazmozy w ciąży?
• Jakie są objawy toksoplazmozy w ciąży?
• Jak interpretować wyniki badania na toksoplazmozę?
• Jak leczyć toksoplazmozę w ciąży?

Toksoplazmoza w ciąży

Toksoplazmoza jest jedną z najczęstszych odzwierzęcych chorób pasożytniczych występujących u człowieka, może być nabyta lub wrodzona. Osoby z prawidłową odpornością chorują tylko raz w życiu. Zasadniczo choroba nie jest groźna dla człowieka, większość osób przechodzi ją bardzo łagodnie, a nawet zupełnie niezauważenie – świadczą o niej jedynie przeciwciała we krwi. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób z poważnym niedoborem odporności (m.in. po przeszczepach, podczas terapii immunosupresyjnej, u zakażonych wirusem HIV, u osób z nowotworem), które przechodzą zakażenie zdecydowanie gorzej, w dodatku są one narażone na jego reaktywację. Jednak ze względu na poważne powikłania najbardziej niebezpieczna jest toksoplazmoza w ciąży.

Toksoplazmoza w ciąży przyczyny

Przyczyną toksoplazmozy jest zakażenie pierwotniakiem Toxoplasma gondii. Głównym żywicielem tego pasożyta są koty domowe, przy czym nie wszystkie stanowią zagrożenie, głównie te wychodzące i jedzące surowe mięso. Ich właściciele i osoby mające częsty kontakt z kotami (przede wszystkim kocimi odchodami) powinni zachować ostrożność i szczególnie dbać o higienę. Jednak toksoplazmoza w ciąży może wystąpić nie tylko u miłośników kotów, dróg zakażenia jest kilka.

Główną, ale nie jedyną możliwością zakażenia jest droga pokarmowa – spożycie wody, warzyw lub owoców, które są zanieczyszczone oocystami wydalanymi przez koty. Pasożyty można także przenieść na dłoniach do ust, wystarczy, że np. po sprzątaniu kuwety lub po pracy w ogrodzie ręce nie zostaną dokładnie umyte. Do zakażenia może dojść po zjedzeniu niedogotowanego lub surowego mięsa – przede wszystkim wieprzowiny i baraniny – zawierającego cysty pasożyta, a także po wypiciu zakażonego niepasteryzowanego mleka. Bardzo rzadko toksoplazmozą można zarazić się po przetoczeniu krwi lub przeszczepieniu narządów.

Jednym z powodów, dla których toksoplazmoza w ciąży jest taka groźna, jest to, że matka może przekazać pasożyta dziecku przez łożysko (toksoplazmoza wrodzona). Ryzyko zakażenia płodu jest najwyższe w trzecim trymestrze, szacuje się, że wynosi około 60-90%. W kwestii toksoplazmoza a ciąża należy pamiętać, że do zakażenia dochodzi tylko w przypadku świeżego (czynnego) zakażenia u matki!

Toksoplazmoza w ciąży objawy

Nabyta toksoplazmoza w ciąży zwykle ma przebieg bezobjawowy, co jest niebezpieczne, gdyż brak diagnozy uniemożliwia wprowadzenie leczenia. Warto jednak powiedzieć, że nawet jej objawowa postać nie zawsze jednoznacznie wskazuje na zakażenie Toxoplasma gondii. Toksoplazmoza w ciąży objawy daje niespecyficzne, podobne do objawów mononukleozy – powiększone węzły chłonne, bóle mięśni i głowy, złe samopoczucie, wzmożona męczliwość, objawy grypopodobne, gorączka. Objawy toksoplazmozy w ciąży mogą być mniej lub bardziej nasilone, co zależy od kilku czynników, m.in. od kondycji układu odpornościowego ciężarnej, wieku kobiety i jej stanu zdrowia.

Toksoplazmoza ze względu na obszar inwazji pierwotniaka może przybierać postać węzłową, oczną, mózgową i uogólnioną. Postać węzłowa objawia się powiększeniem węzłów chłonnych, bólami mięśni, gorączką, złym ogólnym samopoczuciem, oczna przebiega z zapaleniem siatkówki oraz pogorszeniem ostrości widzenia, mózgowa objawia się zapaleniem mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku postaci uogólnionej objawy mogą obejmować wiele narządów i powodować ciężkie zmiany m.in. w sercu i płucach.

Toksoplazmoza w ciąży stwarza wysokie ryzyko zakażenia płodu, najpoważniejsze konsekwencje niesie zakażenie w pierwszym trymestrze. O ile uda się utrzymać ciążę, mogą rozwinąć się bardzo ciężkie zaburzenia neurologiczne, częściej jednak dochodzi do poronienia lub wewnątrzmacicznej śmierci płodu. Gdy do zakażenia dojdzie w drugim trymestrze, dziecku grożą ciężkie następstwa, w tym małogłowie, wodogłowie, encefalopatia, zwapnienia śródczaszkowe, zmiany zapalne w dnie oka, powiększenie wątroby i śledziony, żółtaczka.

W przypadku zakażenia pod koniec ciąży najczęściej po porodzie nie stwierdza się żadnych niepokojących objawów, te mogą uwidocznić się dopiero w okresie niemowlęcym lub jeszcze później. Może to być m.in. opóźnienie rozwoju psychoruchowego, drgawki, zez, zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, osłabienie wzroku.

Toksoplazmoza w ciąży wyniki

W diagnostyce toksoplazmozy w ciąży wykonuje się badania serologiczne na obecność przeciwciał IgM i IgG. Zasadniczo negatywne IgG i IgM wskazuje, że kobieta nie przeszła nigdy zakażenia i nie nabyła odporności. Przy negatywnym IgM i pozytywnym, ale niewysokim IgG można stwierdzić, że kobieta przeszła chorobę i ma swoiste przeciwciała, natomiast w sytuacji, gdy przy negatywnym IgM poziom IgG jest wysoki – prawdopodobnie kobieta przeszła niedawno zakażenie, jednak nie ma pewności, że pierwotniak nadal nie jest aktywny, wymagane jest powtórzenie badania za kilka tygodni i oznaczenie awidności przeciwciał.

Niska awidność oznacza ostrą fazę toksoplazmozy, zaś wysoka awidność wskazuje na to, że do zakażenia doszło więcej niż 20 tygodni przed badaniem, czyli toksoplazmoza w ciąży raczej nie będzie stanowiła problemu. Pozytywne IgM i negatywne IgG oznacza aktywne zakażenie i konieczność rozszerzenia diagnostyki i wprowadzenia leczenia. Trzeba pamiętać, że toksoplazmoza w ciąży wyniki badań nie zawsze daje jednoznaczne, w dodatku znaczenie mają liczne niuanse, dlatego ich interpretację należy pozostawić lekarzowi!

Ze względu na to, że toksoplazmoza w ciąży wiąże się z poważnymi komplikacjami, kobietom planującym dziecko oraz będącym w ciąży zaleca się profilaktyczne oznaczanie przeciwciał. Badanie toksoplazmozy w ciąży ile razy wykonać? Najczęściej pierwsze badanie Toxo IgM w ciąży, które pozwala stwierdzić aktywne zakażenie i Toxo IgG, które wykrywa przebytą chorobę, wykonuje się jeszcze przed 10. tygodniem ciąży, następnie powtarza raz na trymestr lub częściej, jeśli tak zaleci lekarz. Temat przebyta toksoplazmoza a ciąża często poruszany jest przez kobiety, warto więc pamiętać, że zagrożenie występuje tylko w przypadku ciężarnych ze znacznym niedoborem odporności!

Jak leczyć toksoplazmozę w ciąży?

Zdiagnozowana toksoplazmoza w ciąży wymaga jak najszybszego wdrożenia leczenia. Początkowo ciężarnej podaje się spiramycynę, aby zapobiec zakażeniu płodu. Lek podaje się do momentu potwierdzenia inwazji u płodu lub do czasu porodu. Jeśli w badaniu USG i badaniu PCR płynu owodniowego zakażenie zostanie potwierdzone, stosuje się inne leki – pirymetaminę z sulfadiazyną i kwasem foliowym aż do porodu.

Każda kobieta powinna mieć świadomość, że toksoplazmoza w ciąży jest zagrożeniem, dlatego musi szczególnie na siebie uważać. Zakazane jest jedzenie surowego i niedogotowanego mięsa, picie niepasteryzowanego mleka i wody z nieznanego źródła. Trzeba także dbać o higienę dłoni i czystość w kuchni – należy bardzo dokładnie myć owoce i warzywa przed jedzeniem. Posiadaczki kotów nie powinny samodzielnie sprzątać kuwety, a jeśli będą musiały, powinny założyć rękawiczki lateksowe, a następnie dokładnie umyć i zdezynfekować ręce. Dodatkowo ciężarne pracujące w ogródku także muszą chronić ręce rękawiczkami i dokładnie myć je po zakończeniu prac. Oczywiście ważne są również regularne badania!

Autor: Ewa Krulicka, blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia. Współpracuje z największymi portalami o zdrowiu w Polsce, w tym i-apteka.pl