Paciorkowce grupy B (w skrócie GBS) to bakterie, które w normalnych warunkach nie stanowią zagrożenia, po prostu u niektórych osób zasiedlają m.in. przewód pokarmowy. Niestety dla kobiet w ciąży, które są nosicielkami tego patogenu, są one groźne. Właściwie nie aż tak bardzo dla nich, co dla dziecka, które może się zarazić podczas porodu. Aby zminimalizować ryzyko przeniesienia patogenu na noworodka, należy wykonać badanie GBS w ciąży i w razie wyniku dodatniego wdrożyć odpowiednie procedury podczas porodu.

Czym są paciorkowce grupy B?

Paciorkowce grupy B, GBS (group B Streptococcus), beta-hemolizujący paciorkowiec Streptococcus agalactiae – pod tymi nazwami kryje się bakteria, która bytuje w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, skąd może się przenosić do dróg moczowych i dróg rodnych kobiety. Jednak obecność paciorkowców grupy B nie wywołuje zwykle reakcji ze strony organizmu. Szacuje się, że około 10-30% kobiet jest nosicielkami GBS i nawet o tym nie wie, gdyż nie występują u nich żadne charakterystyczne objawy.

U kobiet w ciąży ryzyko zakażenia paciorkowcami grupy B jest szczególnie wysokie, jest to związane z tym, że w ich drogach rodnych panują warunki sprzyjające kolonizacji i namnażaniu się GBS, m.in. zmienia się pH pochwy. W większości przypadków nosicielstwo nie ma dla samej ciężarnej większych konsekwencji. Warto to podkreślić – nosicielstwo nie wymaga leczenia! Zdarzyć się jednak może, że u kobiety w ciąży bakterie te spowodują rozwój infekcji układu moczowego, zapalenia śluzówki macicy, błon płodowych i łożyska, rzadko również rozwój zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W takich przypadkach konieczne jest stosowanie odpowiednich leków. Ponadto powikłaniem zakażenia GBS w ciąży może być przedwczesne pęknięcie błon płodowych lub poporodowe zapalenie macicy.

Kiedy zrobić badanie GBS w ciąży?

Ze względu na to, że kobiety mogą być nieświadomymi nosicielkami GBS oraz na to, że podczas porodu może dojść do zainfekowania dziecka, w Polsce obowiązują profilaktyczne badania przesiewowe w kierunku GBS. Nie są wprawdzie obowiązkowe, ale zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego powinna je wykonać każda ciężarna (bezwzględnie trzeba je przeprowadzić u ciężarnej, która wcześniej urodziła zakażone dziecko oraz u kobiet z cukrzycą, a także w przypadku zagrożenia przedwczesnym porodem)! Kiedy zrobić badanie GBS w ciąży? Badania na paciorkowca w ciąży należy wykonać między 35. a 37. tygodniem ciąży.

Badanie GBS w ciąży – jak wygląda?

Badanie na GBS w ciąży to przesiewowy test mikrobiologiczny. Badanie jest bezbolesne i bardzo proste. Lekarz lub położna muszą jedynie pobrać próbkę potrzebną do posiewu. W tym celu za pomocą specjalnej cienkiej wymazówki (bez użycia wziernika) wykonuje się wymaz z przedsionka pochwy oraz z odbytnicy. Gotową próbkę wysyła się do laboratorium mikrobiologicznego, a na wyniki czeka się około pięciu dni. Kobieta powinna pamiętać, że wyniki badania na paciorkowca w ciąży należy zabrać ze sobą do szpitala, gdy przyjdzie czas porodu. Informację o nosicielstwie GBS trzeba też odnotować w karcie ciąży.

Czy badanie GBS w ciąży wymaga specjalnego przygotowania? Zaleca się, aby kobieta przynajmniej przez 3 dni przed pobraniem próbki wstrzymała się od kontaktów seksualnych. Powinna też odstawić wszelkie leki i preparaty stosowane dopochwowo. Badania na paciorkowca w ciąży nie należy wykonywać w trakcie antybiotykoterapii – po zakończeniu stosowania antybiotyków trzeba odczekać tydzień. W dniu badania, na które najlepiej zgłosić się rano, nie należy myć okolic intymnych mydłem lub innymi preparatami do higieny intymnej. Poza tym na 3 godziny przed wymazem ciężarna powinna się wstrzymać z oddawaniem moczu.

Badanie GBS w ciąży – ile kosztuje?

Koszt badania nie jest przesadnie wysoki, zamyka się w kwocie około 50-100zł. Jednakże wcale nie trzeba za nie płacić! Badania na paciorkowca w ciąży są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jeśli kobieta ma ubezpieczenie prywatne, to również powinno ono obejmować diagnostykę w kierunku GBS w ciąży.

Badanie na paciorkowca w ciąży – dlaczego jest ważne?

Szacuje się, że ponad połowa kobiet z dodatnim wynikiem w kierunku GBS przekazuje podczas porodu te bakterie swojemu dziecku. Oznacza to, że ciężarna nie wiedząc, że może być nosicielką, nieświadomie naraża swoje dziecko na poważne niebezpieczeństwo. Wprawdzie u większości takich maluszków nie rozwinie się jawna postać choroby, jednak należy zachować wszelkie możliwe środki bezpieczeństwa. Tym bardziej, że w przypadku, gdy u dziecka wystąpi objawowe zakażenie (dzieje się tak u około 2% zakażonych noworodków), to może go czekać ciężka walka o zdrowie, a nawet życie! Biorąc to pod uwagę, a także fakt, że badanie GBS w ciąży jest bezbolesne i bezpłatne, to po prostu nie można go nie zrobić!

Wcześniej zostało powiedziane, że do zakażenia dziecka może dojść podczas porodu, gdy błony śluzowe noworodka mają kontakt z bakteriami w drogach rodnych matki. Jednakże ryzyko infekcji występuje też podczas porodu przez cesarskie cięcie, ponadto może dojść do infekcji wewnątrzmacicznej, gdy płód zachłyśnie się zakażonym płynem owodniowym. Niezależnie od tego, jak doszło do zakażenia GBS, noworodek jest zagrożony wystąpieniem poważnych powikłań. Dlaczego paciorkowce grupy B są dużo groźniejsze dla dzieci niż dla matek? Powód jest prosty, u noworodka układ odpornościowy nie jest w pełni rozwinięty, więc nie jest w stanie zwalczać infekcji.

W wyniku zakażenia GBS w pierwszym tygodniu życia u noworodka może się rozwinąć wczesnoobjawowe zakażenie w postaci zapalenia płuc lub posocznicy (sepsa), a w kolejnych tygodniach życia – późnoobjawowa infekcja mająca zwykle postać zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Ponadto wśród powikłań zakażenia GBS wymienia się zapalenie szpiku kostnego, zakażenia układu moczowego i oddechowego, zapalenie tkanki łącznej i ropne zapalenie stawów. Cięższy przebieg choroby, a także większą śmiertelność notuje się u wcześniaków! Na konsekwencje związane z infekcją paciorkowcem grupy B dziecko jest narażone do ukończenia 3. miesiąca życia.

Co zrobić, gdy badanie GBS w ciąży da wynik pozytywny?

Jeśli kobieta otrzymała dodatni wynik badania na paciorkowca w ciąży, obowiązkowo wdrażana jest antybiotykowa profilaktyka okołoporodowa od razu po przyjęciu ciężarnej do szpitala. Kobiecie podaje się dożylnie bezpieczne dla dziecka antybiotyki. Zwykle są to leki z grupy penicylin i cefalosporyn. Antybiotykoterapia śródporodowa jest naprawdę skuteczna, przez co ryzyko zakażenia dziecka paciorkowcami grupy B jest znikome.

Jednak nie tylko dodatni wynik badania jest wskazaniem do podawania antybiotyków w trakcie porodu. Taka procedura obowiązuje też w następujących sytuacjach: gdy kobieta w poprzedniej ciąży urodziła dziecko zainfekowane GBS, gdy doszło do przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, gdy kobieta zgłosiła się do szpitala dopiero po 18 godzinach od pęknięcia błon płodowych, gdy kobieta rodzi przed 37. tygodniem ciąży, gdy u kobiety występuje bakteriomocz zidentyfikowany jako GBS, gdy kobieta w momencie porodu ma gorączkę (temperaturę powyżej 38st. C).

Profilaktyka nie kończy się na podaniu antybiotyków. Po porodzie noworodek musi bowiem pozostawać pod obserwacją przez przynajmniej 24 godziny. W sytuacji, gdy pojawią się u niego jakiekolwiek objawy zakażenia lub zachodzi podejrzenie, że doszło do infekcji, rozpoczyna się pełną diagnostykę w kierunku GBS. W tym celu do badań pobierany jest materiał z ucha i pępka noworodka. Pełną diagnostykę wykonuje się także w przypadku, gdy matka ma gorączkę (powyżej 38st. C) oraz jeden z następujących objawów, które mogą wskazywać na kolonizację pochwy przez paciorkowca grupy B – tkliwość macicy, przedwczesne pęknięcie błon płodowych i leukocytoza.

Mimo że badanie GBS w ciąży nie jest obowiązkowe, każda kobieta powinna je wykonać. Wynik dodatni wcale nie jest powodem do paniki. Jest natomiast szansą na to, żeby wdrożyć odpowiednią profilaktykę. Śródporodowa antybiotykoterapia pozwala uchronić dziecko przed zakażeniem i przed potencjalnymi bardzo ciężkimi powikłaniami.

Autor: Ewa Krulicka – Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa.
Redaktor blogów w takich serwisach o zdrowiu jak i-apteka.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.