Do tej pory nie interesowałaś się, jakie prawa przysługują Ci jako pracującej przyszłej mamie? Czas nadrobić zaległości! Obowiązujące przepisy zapewniają liczne przywileje obojgu rodzicom – urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski, wychowawczy! Oto zasady korzystania z urlopów dla rodziców w roku 2018, warto dobrze się z nimi zapoznać, aby móc mądrze korzystać ze swoich praw pracownika!

Prawo pracy a rodzice

Polskie prawo przewiduje udogodnienia dla rodziców w kwestii osobistej opieki nad dzieckiem w pierwszych latach jego życia. Niestety nie wszyscy rodzice mogą liczyć na przywileje, warunkiem koniecznym do otrzymania urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego i wychowawczego jest umowa o pracę. Kluczowe jest tu opłacanie ubezpieczenia oraz składki chorobowej. Ponadto w przypadku urlopu wychowawczego ważny jest również staż pracy. Urlopy to trudny temat dla rodziców, wielu z nich rezygnuje z przerwy w pracy w obawie o jej utratę. Prawo chroni jednak rodziców, pracodawca nie może zwolnić pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym, wyjątkową sytuacją jest ogłoszenie upadłości firmy!

Urlop macierzyński

Może nie wszyscy o tym wiedzą, ale urlop macierzyński jest obowiązkowy! Przysługuje jednak wyłącznie kobietom, które zatrudnione są na umowę o pracę. Trwa 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka, ulega jednak wydłużeniu do 31 tygodni w przypadku urodzenia bliźniaków, a do 33 tygodni przy trojaczkach. Datą rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu, nie jest wymagane składanie wniosków o jego udzielenie, należy jednak poinformować pracodawcę o urodzeniu dziecka. Przyszłe mamy mogą przenieść część urlopu, maksymalnie 6 tygodni, na okres przed porodem. W takiej sytuacji konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku do pracodawcy wraz z załączonym zaświadczeniem lekarskim z przewidywaną datą porodu. Nazwa „urlop macierzyński” sugeruje, że mogą korzystać z niego wyłącznie kobiety. Nic bardziej mylnego! Jedynie pierwsze 14 tygodni zarezerwowanych jest dla mam. Po upływie tego czasu kobieta może wrócić do pracy, pozostałe 6 tygodni musi zaś wykorzystać ojciec (obowiązują go wówczas te same prawa, co mamę, czyli otrzymuje zasiłek macierzyński i ma gwarancję ochrony przed utratą pracy)! Takie roszady są jednak możliwe wyłącznie, gdy ojciec jest zatrudniony i ubezpieczony! W trakcie trwania urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku (średnia wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy). Co ważne, z zasiłku macierzyńskiego mogą korzystać nie tylko mamy zatrudnione na umowę o pracę, ale również mamy zatrudnione na umowę zlecenie, umowę o dzieło, mamy, których umowa o pracę wygasła z dniem porodu, a także mamy prowadzące działalność gospodarczą oraz mamy zarejestrowane w Urzędzie Pracy, pod warunkiem, że mają opłacaną składkę chorobową.

Urlop rodzicielski

Przedłużeniem wykorzystanego w pełnym wymiarze urlopu macierzyńskiego jest trwający maksymalnie 32 tygodnie urlop rodzicielski (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci urlop rodzicielski trwa 34 tygodnie). Ostatecznie długość urlopu rodzicielskiego uzależniona jest od tego, czy rodzice będą z niego korzystać osobno, czy wspólnie. Co to znaczy? Jeśli zarówno mama, jak i ojciec korzystają z urlopu równocześnie, zostaje on skrócony do 16 tygodni (suma tygodni wynosi 32, na którą składa się 16 tygodni urlopu mamy i 16 tygodni urlopu taty). Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub w częściach (maksymalnie cztery), należy go odebrać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Urlop rodzicielski, podobnie jak macierzyński, jest płatny, przy czym wysokość zasiłku uzależniona jest od tego, czy urlopy macierzyński i rodzicielski będą wykorzystywane bezpośrednio po sobie, a także, w którym momencie taka decyzja zostanie zgłoszona pracodawcy. Gdy mama w okresie do 21 dni od porodu zadeklaruje, że chce wykorzystać cały urlop (macierzyński i rodzicielski bez przerw), jej zasiłek będzie wynosił 80% wysokości wynagrodzenia przez cały okres trwania urlopów. Gdy taka deklaracja zostanie powzięta później, wówczas przez pierwsze 26 tygodni zasiłek będzie wynosił 100% wynagrodzenia, natomiast przez kolejne 26 tygodni – 60% (otrzymywana kwota będzie taka sama, jednak będzie inaczej rozłożona w czasie). Co jeszcze warto wiedzieć o urlopie rodzicielskim? Po pierwsze można z niego zrezygnować w każdej chwili (za zgodą pracodawcy). Po drugie w jego trakcie można wrócić do pracy maksymalnie na pół etatu. Jeśli mama zdecyduje się na takie rozwiązanie, wówczas kwota zasiłku zostanie odpowiednio pomniejszona, równocześnie jednak mama będzie otrzymywała wynagrodzenie za wykonywaną pracę. Co ważne, powrót do pracy wpływa na wydłużenie urlopu rodzicielskiego o przepracowany okres.

Urlop ojcowski

To przywilej przeznaczony wyłącznie dla pracujących ojców, którzy zatrudnieni są na umowę o pracę (z wyjątkiem ojców, którzy są pozbawieni opieki rodzicielskiej). Jest to dodatkowy przywilej dla ojca, nie wpływa w żadnym stopniu na długość urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego. Z urlopu ojcowskiego można skorzystać do momentu ukończenie przez dziecko drugiego roku życia. Urlop trwa 14 dni i jest płatny (zasiłek wynosi 100% wynagrodzenia obliczanego ze średniej z ostatnich 12 miesięcy), można go wybrać jednorazowo lub w dwóch tygodniowych częściach. Urlop ojcowski nie jest obowiązkowy, niewykorzystany, po prostu przepada, nie ma możliwości przekazania go matce. Pisemny wniosek o urlop ojcowski należy złożyć u pracodawcy nie później niż 7 dni przed planowanym początkiem urlopu, przy czym pracodawca nie może odmówić ojcu udzielenia urlopu.

Urlop wychowawczy

Z tego urlopu rodzice mogą skorzystać pod warunkiem, że zdążyli oni już wcześniej wykorzystać urlop macierzyński i rodzicielski, dodatkowym warunkiem jest co najmniej sześciomiesięczny staż pracy (niekoniecznie w obecnym miejscu zatrudnienia). Można z niego skorzystać bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego bądź później, jednak nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Podanie należy złożyć co najmniej 21 dni przed datą rozpoczęcia urlopu. Długość urlopu wychowawczego to maksymalnie 36 miesięcy, można go wykorzystać w całości lub w częściach (maks. 5). Choć urlop wychowawczy może trwać nawet 36 miesięcy, nie może być w całości wykorzystany samodzielnie przez jednego rodzica. Oznacza to, że 35 miesięcy jeden rodzic przebywa z dzieckiem, natomiast pozostały miesiąc musi być wykorzystany przez drugiego rodzica, jeśli ten się na to nie zdecyduje, miesiąc urlopu przepada. Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym (rodzic zachowuje jednak status pracownika, a okres urlopu wychowawczego wlicza się do stażu pracy), jednakże w sytuacji, gdy rodzina dostaje zasiłek rodzinny (miesięczny dochód netto na osobę to maksymalnie 674zł), rodzicowi, który jest na urlopie wychowawczym, przysługuje 400zł dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem (przez 24 miesiące lub 36 miesięcy w przypadku urodzenia np. bliźniaków). W trakcie trwania urlopu wychowawczego można pracować (u dotychczasowego lub u innego pracodawcy), rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, rozpocząć studia lub szkolenie, oczywiście pod warunkiem, że nie będzie to kolidowało z opieką nad dzieckiem! Z urlopu wychowawczego można zrezygnować w dowolnej chwili, po uzyskaniu zgody pracodawcy. Pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownika na poprzednie stanowisko lub na podobne stanowisko, wynagrodzenie nie może być jednak niższe niż dotychczasowe.

Na co jeszcze mogą liczyć rodzice?

Rodzice posiadający potomstwo mogą korzystać z dodatkowych dni urlopu po powrocie do pracy. Prawo to dotyczy rodziców dzieci do 14. roku życia. Jeden z rodziców może wziąć dwa dni w ciągu roku na opiekę nad dzieckiem. W tym czasie oczywiście zachowuje on prawo do wynagrodzenia. Aby dostać urlop na opiekę nad dzieckiem, konieczne jest wypełnienie odpowiedniego wniosku. Kolejne prawo, z którego mogą korzystać rodzice zatrudnieni na umowę o pracę, to zwolnienie lekarskie na dziecko. W przypadku dzieci poniżej 14. roku życia można wykorzystać 60 dni w ciągu roku, a w przypadku starszych dzieci jest to maksymalnie 14 dni. W tym czasie rodzicowi przysługuje zasiłek opiekuńczy (80% wynagrodzenia).

Jak widać, polskie prawo daje rodzicom wiele możliwości. Można kwestionować to, czy obowiązujące przepisy są idealne. Na pierwszy rzut oka widać, że tak nie jest. Sporo można zmienić, dużo poprawić, jednak póki co trzeba korzystać z dostępnych opcji. Według statystyk Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że większość rodziców decyduje się na urlopy. Równocześnie widać ogromną dysproporcję między liczbą mam korzystających z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy wychowawczego, a liczbą ojców. Niestety ojcowie nadal niechętnie biorą należne im wolne, a to duży błąd, gdyż każda chwila spędzona z dzieckiem, jest niezwykle cenna!