Cytomegalia w ciąży – jak leczyć?

W okresie ciąży wiele chorób i infekcji, które zdrowa kobieta przechodzi łagodnie lub bezobjawowo, jest poważnym zagrożeniem! Dotyczy to m.in. zakażenia wirusem cytomegalii. Cytomegalia w ciąży grozi przede wszystkim niebezpiecznymi powikłaniami u płodu. Jak chronić się przed zakażeniem? Czy warto badać się na obecność cytomegalowirusa?

cytomegalia w ciąży

Cytomegalia – czym jest ta choroba?

Cytomegalia jest chorobą wywoływaną przez cytomegalowirusa (CMV). Wirus cytomegalii należy do rodziny Herpesviridae, czyli tej samej co m.in. opryszczka. Na infekcję narażony jest każdy niezależnie od wieku. Szacuje się, że nawet 80% dorosłej populacji, w tym kobiety w wieku reprodukcyjnym, jest nosicielami bezobjawowymi, co oznacza, że nie są one narażone na pierwotne zakażenie w czasie ciąży.

U osób zdrowych z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym wirus cytomegalii zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów lub są one bardzo łagodne. Po infekcji pierwotnej patogen pozostaje w organizmie w postaci uśpionej, jednak w odpowiednich warunkach może się uaktywnić. Zwykle następuje to w przypadku spadku odporności lub zakażenia innym szczepem wirusa, czyli mimo przebytego zakażenia i obecności przeciwciał IgG, organizm nie jest chroniony przed ponownym zachorowaniem! Uważa się, że ciąża sprzyja zakażeniom pierwotnym, reinfekcji i reaktywacji wirusa.

Jak dochodzi do zakażenia cytomegalią?

Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi nosiciela lub chorego m.in. śliną, wydzielinami z narządów rodnych, krwią, moczem, kałem. Najdłużej cytomegalowirus wydalany jest wraz z moczem i śliną (nawet przez 24 miesiące). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, pokarmową lub płciową, podczas transfuzji krwi i przeszczepu narządu, a także przezłożyskowo w okresie ciąży (tzw. zakażenie wrodzone) i podczas porodu naturalnego (potwierdzone zakażenie u matki jest wskazaniem do cesarskiego cięcia). Do zakażenia może też dojść podczas karmienia piersią (wirus cytomegalii znajduje się w mleku matki), przy czym specjaliści mimo wysokiego ryzyka zarażenia dziecka (40-60%) nie widzą przeciwwskazań dla tej formy karmienia niemowląt – gdy w ten sposób dojdzie do transmisji wirusa, infekcja przebiega bezobjawowo i bez powikłań.

W przypadku kobiet w ciąży największe ryzyko zakażenia stwarzają dzieci poniżej 2. roku życia. Niebezpieczny jest szczególnie długi i częsty kontakt z takimi maluchami. Jakie zagrożenie związane jest z zakażeniem CMV w ciąży? Szacuje się, że prawdopodobieństwo przezłożyskowej transmisji wirusa wynosi około 40% w przypadku infekcji pierwotnej i zaledwie 1% w przypadku zakażenia wtórnego (częściowo płód chroniony jest przez przeciwciała matki)! Najgroźniejsze są zakażenia w pierwszym trymestrze, cytomegalia wrodzona jest najczęstszą i najcięższą chorobą wirusową u noworodków (dotyczy około 2% dzieci).

Jakie są objawy cytomegalii?

Cytomegalia (również cytomegalia w ciąży) najczęściej ma bezobjawowy przebieg (około 90% przypadków), jednak nawet jej objawowa postać nie jest na tyle charakterystyczna, by móc ją z łatwością zdiagnozować. Pojawiające się symptomy mogą przypominać infekcję górnych dróg oddechowych, często mówi się o mononukleozie cytomegalowirusowej z takimi objawami jak m.in. bóle stawów i mięśni, gorączka, ogólne osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych i wątroby, które utrzymują się kilka dni i ustępują zwykle bez komplikacji.

Osoby ze znacznym osłabieniem odporności (m.in. przyjmujące leki immunosupresyjne, zakażone wirusem HIV) są narażone na zdecydowanie cięższy przebieg infekcji i poważniejsze powikłania. Cytomegalia może spowodować u nich śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie siatkówki i naczyniówki, zapalenie mózgu, zapalenie śluzówki układu pokarmowego, stan zapalny nadnerczy.

A co oznacza cytomegalia w ciąży dla rozwijającego się płodu. Jeśli dojdzie do zakażenia wewnątrzmacicznego, trzeba się liczyć z ciężkimi powikłaniami. Najpoważniejsze skutki notuje się, gdy do zakażenia pierwotnego dochodzi w pierwszym trymestrze, mowa m.in. o poronieniu, zgonie wewnątrzmacicznym, wadach wrodzonych ośrodkowego układu nerwowego (około 10% zakażeń).

Zakażenie w drugim trymestrze może wywoływać m.in. różne wady wrodzone u dziecka, ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, uszkodzenia mózgu, zwapnienie wewnątrzczaszkowe, opóźnienie rozwoju psychoruchowego i umysłowego, postępującą utratę słuchu, uszkodzenie wzroku, małogłowie, wodogłowie, oczopląs, padaczkę. Zakażenie w trzecim trymestrze może oznaczać przedwczesny poród, nasiloną żółtaczkę, zapalenie wątroby, zapalenie płuc, niedokrwistość hemolityczną, zapalenie siatkówki i naczyniówki.

Należy jednak zauważyć, że nie wszystkie objawy i powikłania ujawniają się od razu, 90% noworodków rodzi się bez żadnych objawów, a odległe następstwa zakażenia (zwykle niedosłuch) mogą pojawić się w wieku niemowlęcym, czasem dopiero w okresie przedszkolnym lub szkolnym (u 5-15%). Z tego też powodu dzieci z potwierdzonym zakażeniem cytomegalowirusem powinny pozostawać pod obserwacją lekarza.

Kiedy zrobić badanie na cytomegalię?

Ze względu na poważne konsekwencje zakażenia CMV w ciąży rekomenduje się kobietom planującym dziecko wykonanie badania w kierunku obecności przeciwciał przeciwko wirusowi cytomegalii (IgM, IgG). Jeśli badanie nie zostało wykonane przed ciążą, lekarze zalecają wszystkim mamom zrobić je w pierwszym trymestrze – między 6. a 8. tygodniem ciąży, a następnie powtórzyć je około 24. tygodnia ciąży.

Jeśli podejrzewana jest cytomegalia badanie w ciąży trzeba wykonać jak najszybciej. Należy wiedzieć, że cytomegalia w ciąży wyniki nie zawsze daje jednoznaczne, więc interpretacją powinien się zająć lekarz. Generalnie wysoki poziom przeciwciał IgM bez przeciwciał IgG oznacza świeże zakażenie, obecność przeciwciał IgM i IgG świadczy o aktywnej chorobie, pozytywny wynik tylko na przeciwciała IgG wskazuje na to, że cytomegalowirus jest w stanie uśpienia. Negatywne wyniki na obecność przeciwciał IgM i IgG oznaczają, że kobieta do tej pory nie miała styczności z wirusem, czyli jest narażona na pierwotne zakażenie w ciąży. Warto pamiętać, że obecność przeciwciał u ciężarnej wcale nie jest równoznaczna z zakażeniem płodu. Zakażenie płodu można potwierdzić w badaniu USG lub podczas amniopunkcji, która pozwala wykryć, czy wirus cytomegalii jest obecny w płynie owodniowym.

Leczenie cytomegalii w ciąży

Gdy zostanie zdiagnozowana cytomegalia w ciąży, nie stosuje się leków przeciwwirusowych (ryzyko działań niepożądanych jest zbyt wysokie), a jedynie wprowadza się leczenie objawowe (m.in. leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe). Jeśli doszło do przeniesienia wirusa na dziecko, ciężarna musi pozostawać pod ścisłą opieką lekarza. Niestety nie jest póki co znany sposób leczenia cytomegalii wrodzonej u dziecka. Noworodek z podejrzeniem zakażenia wymaga stałej opieki najlepiej w specjalistycznym ośrodku, po potwierdzeniu u niego testem PCR obecności wirusa lekarze decydują o sposobie leczenia. Dodatkowo u dzieci z cytomegalią wrodzoną konieczne jest regularne wykonywanie badań neurologicznych, okulistycznych i audiologicznych.

Czy można zapobiec zakażeniu wirusem cytomegalii?

Od razu trzeba powiedzieć, że nie ma szczepionki na cytomegalię, tym samym podstawą profilaktyki jest przestrzeganie zasad higieny i unikanie bezpośrednich kontaktów z małym dziećmi. Konieczne jest częste mycie rąk ciepłą wodą z mydłem – obowiązkowo po powrocie do domu, po kontaktach z dziećmi i z używanymi przez nie przedmiotami, po zmianie pieluszki. Należy unikać bliskich kontaktów z dziećmi, podczas których mogłoby dojść do przeniesienia ich śliny lub innych płynów ustrojowych do oczu, nosa lub ust, m.in. całowania dziecka, wkładania do ust smoczka dziecka, korzystania z tych samych sztućców i naczyń. Ważne jest regularne czyszczenie i dezynfekowanie przedmiotów i powierzchni dotykany przez dziecko, a głównie tych, które miały kontakt z jego śliną lub moczem.

Wykrycie cytomegalii u matki wcale nie oznacza, że dojdzie do transmisji wirusa na płód. W przypadku, gdy dziecko jednak zostanie zakażone, nie jest skazane na objawowy przebieg choroby i ciężkie powikłania. Najgorsze rokowania występują w przypadku zakażeń w pierwszym trymestrze. Niemniej jednak każda ciężarna powinna chronić się przed zakażaniem, a także wykonywać badania na obecność przeciwciał przeciwko cytomegalii.

Autor: Ewa Krulicka – Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa.
Redaktor blogów oraz dużych serwisów o zdrowiu jak i-apteka.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

*

*


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.