Ciemiączko u noworodka to fizjologiczna struktura w obrębie czaszki, której głównym zadaniem jest zmniejszenie obwodu głowy u dziecka podczas porodu – ułatwia to przejście przez kanał rodny. Z racji tego, że ciemię u maluszka wielu rodzicom spędza sen z powiek, podpowiemy Wam, kiedy zarasta ciemiączko, gdzie dokładnie się znajduje oraz co oznacza zapadnięte ciemiączko.

Czym dokładnie jest ciemiączko u noworodka?

Ciemię to plastyczna błona, która odpowiedzialna jest za spojenie elementów czaszki niemowlęcia. Nieskostniałe spojenie pozwala na swobodniejsze przedostanie się główki noworodka przez kanał rodny w trakcie akcji porodowej. Podczas parcia elastyczne ciemiączko u noworodka powoduje, że elementy czaszki zachodzą na siebie, zmniejszając tym samym obwód główki. W związku z fizjologicznymi zmianami występującymi u potomstwa, po porodzie można zauważyć zniekształcenie główki, jednakże nie jest to powód do jakichkolwiek zmartwień! Niesymetryczny kształt czaszki noworodka jest naturalnym efektem przeciskania się przez kanał rodny, który z biegiem czasu ulegnie zmianie.

Ciemiączko wpływa nie tylko na sprawniejszy przebieg porodu, ale sprawia również, że główka dziecka rozwija się prawidłowo, dopasowując się do rozwijającego i rosnącego mózgu. Dodatkowo dzięki elastycznej błonie łączącej kości czaszki noworodka, możliwe jest sprawne przeprowadzenie badania USG, które pozwala na dokładną weryfikację stanu układu nerwowego po przyjściu na świat.

Ciemiączko czy ciemiączka?

Na główce noworodka wyróżnić można kilka rodzajów ciemiączka, począwszy od ciemiączka przedniego, które traktowane jest jako najważniejsze. Ciemię przednie umiejscowione jest w środkowej linii czaszki, czyli na skrzyżowaniu szwu strzałkowego, szwu wieńcowego i szwu czołowego pomiędzy kośćmi czołowymi a kośćmi ciemieniowymi, czyli niemalże na czubku główki noworodka. Ciemiączko przednie ma kształt romboidalny, a jego wymiary powinny wynosić od 2x2cm do 3x5cm. Plastyczna błona jest miękka i bardzo dobrze wyczuwalna podczas dotyku. W przypadku kilkumiesięcznych dzieci, podczas płaczu można zauważyć jej pulsowanie, jednakże jest to norma i nie powinna budzić w rodzicach żadnych zmartwień.

Na główce noworodka wyróżnić można równie ważne ciemię tylne, które umiejscowione jest w linii proste od ciemienia przedniego, mniej więcej pomiędzy kością potyliczną i kośćmi ciemieniowymi. W przeciwieństwie do ciemienia występującego na czubku głowy posiada ona kształt trójkąta o szerokości 1 centymetra – występują przypadki, gdy w momencie porodu dane ciemiączko jest już zarośnięte.

W przypadku noworodków, które przyszły na świat przed planowanym terminem porodu występują również ciemiączka boczne, nazywane także ciemiączkami sutkowymi lub klinowymi. Podczas terminowego porodu, maleństwo przychodzi na świat z zarośniętymi już ciemiączkami bocznymi.

Kiedy zarasta ciemiączko?

Od zawsze mówi się, że nie należy porównywać rozwoju dzieci – to sformułowanie dotyczy również zarastania ciemiączka. Przednie ciemiączko powinno zaniknąć pomiędzy 7 a 18 miesiącem życia, zaś ciemię tylne pomiędzy 6 a 16 tygodniem życia. Należy mieć na uwadze, że zbyt wczesne, jak i zbyt późne zarastanie ciemiączka może wystąpić u prawidłowo rozwijających się maluszków, jednakże w przypadku wystąpienia dodatkowych objawów należy skontaktować się z pediatrą, który może zalecić badania kontrolne.

Co jeśli ciemiączko u noworodka zarasta się zbyt szybko lub zbyt wolno?

Każdy z rodziców troszczących się o swoje nowo narodzone pociechy, doskonale wie, kiedy zarasta ciemiączko. W przypadku, gdy zauważalne jest zbyt szybkie lub zbyt późne zrastanie należy skontaktować się z lekarzem, który oceni stan niemowlęcia.

W przypadku, gdy ciemiączko przednie zarasta u niemowlęcia poniżej 10 miesiąca, należy zwrócić szczególną uwagę, czy nie towarzyszą temu inne objawy, takie jak: deformacja czaszki, spowolnienie wzrostu obwodu główki, dolegliwości ze strony nerek czy problemy z metabolizmem.

Gdy zauważalne jest zbyt szybkie zarastanie ciemiączka, niemowlę powinno zostać poddane opiece pediatrycznej w celu wykonania pomiarów główki (badanie powinno być wykonywane co dwa tygodnie) w celu nasienia ich na siatkę centylową. Lekarz powinien również wykonać badania palpacyjne ciemiączka. Jeżeli wykryte zostaną nieprawidłowości pediatra może skierować maleństwo na konsultację neurologiczną, okulistyczną lub chirurgiczną. Najczęstsza przyczyna zbyt szybkiego zrastania się ciemiączka jest przedawkowanie witaminy D.

W przypadku zbyt powolnego zarastania się ciemiączka, sytuacja jest odwrotna – można być to spowodowane niedoborem witaminy D w organizmie niemowlęcia, jednakże może być to również sygnał ze strony nieprawidłowo działającej tarczycy czy objaw wskazujący na wodogłowie. W przypadku, gdy zaobserwujemy: zbyt duży przyrost obwodu głowy, zaburzenia łaknienia, często występujące zaparcia, wzmożoną potliwość czy zmniejszone napięcie mięśniowe należy skonsultować się z pediatrą.

Zapadnięte ciemiączko – powód do niepokoju?

Rodzice, jak i pediatrzy podczas wizyt kontrolnych powinni także sprawdzać stan napięcia ciemiączka u niemowlęcia. Zmiany w jego elastyczności, a w zasadzie zapadnięte ciemiączko może wskazywać na to, że dziecko jest odwodnione. W momencie, gdy podczas codziennej higieny rodzice zauważą dany objaw, należy niezwłocznie udać się do pediatry. Warto również zwrócić uwagę i sięgnąć pamięcią wstecz czy przed wybadaniem zapadniętego ciemiączka u maleństwa nie wystąpiła biegunka czy sporadyczne wymioty.

Zapadnięte ciemiączko to nie jedyny powód do niepokoju

Nie tylko zapadnięte ciemiączko powinno skłonić rodziców do wizyty u specjalisty, dotyczy to również sytuacji, gdy ciemię jest zbyt wypukłe. Zmiana może wskazywać na zbyt duży wzrost ciśnienia śródczaszkowego – pediatra w danej sytuacji skieruje maleństwo na dalszą diagnostykę, między innymi: USG głowy, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny.

Autor: Patrycja Trendel