Manifestowanie złości jest zjawiskiem naturalnym, które od agresji często dzieli cienka granica. W pewnym wieku Twoje dziecko zaczyna demonstrować swoje emocje, niekiedy w skrajny sposób. Zaczynasz się zastanawiać, czy agresywne zachowania, które przejawia w domu i szkole, to objaw poważniejszych problemów czy tylko testowanie granic Twojej cierpliwości. W obu przypadkach musisz szybko zareagować!

Złość czy agresja?

Zanim zaczniesz się zamartwiać, odpowiedz sobie na pytanie, czy rzeczywiście masz do czynienia z agresją, ponieważ często utożsamia się ją błędnie ze złością. Musisz zrozumieć, że złość – choć niepożądana – to taka sama emocja, jak smutek czy radość i że dziecko ma prawo do jej przeżywania. Maluch nierzadko demonstruje złość agresywnymi zachowaniami, gdyż w ten sposób skupia na sobie uwagę, a niekiedy tylko tak potrafi wyrazić swoje uczucia. Wiesz już, czym jest złość, a czym różni się ona od agresji? Agresja to nie emocja, a świadome działanie, którego celem jest wyrządzenie komuś lub czemuś krzywdy. Może mieć ona nie tylko fizyczny, ale i słowny charakter. Pamiętaj, że agresja u dziecka to często prośba o miłość i akceptację!

Cztery typy agresji u dzieci

Badania psychologiczne pozwoliły wyróżnić trzy mechanizmy powstania zachowań agresywnych, a badania fizjologiczne wykazały, że istnieje jeszcze jeden. Agresja frustracyjna wynika z niemożności zaspokojenia różnych potrzeb, co zawsze generuje frustrację. Ta teoria zakłada, że frustracja zawsze jest rozładowywana za pomocą agresywnych zachowań. Bardzo często u podstaw tego rodzaju agresji leżą błędy wychowawcze, takie jak nadmierne upominanie przez rodziców oraz ograniczenie samodzielności. Kolejny typ to agresja naśladowcza, która – jak łatwo się domyślić – polega na powielaniu niepożądanych zachowań. Dziecko może wzorować się na różnych osobach, np. rodzicach, kolegach czy bohaterach filmów. Warto pamiętać, że im ważniejsza dla dziecka jest osoba, którą naśladuje, tym mocniej utrwalają się agresywne reakcje. Ostatni mechanizm wyróżniony przez psychologów opisuje agresję instrumentalną, czyli wyuczone zachowania dziecka, które są wynikiem jego osobistych doświadczeń. Jak to wygląda w praktyce? Dziecko powtarza działanie przynoszące mu jakieś korzyści. Co więcej, często takie zachowanie jest tolerowane! Psychologowie pominęli jeszcze jeden istotny czynnik odpowiedzialny za agresję – choroby. Agresja na tle zmian chorobowych nosi nazwę patologicznej.

Jak radzić sobie z agresją?

Bez względu na to, co jest przyczyną agresywnych zachowań, nie możesz ich ignorować. Nawet niegroźne ataki szału, w czasie których maluch Cię bije, nie mogą przejść bez echa, nawet w przypadku bardzo małych dzieci! Pamiętaj, że jeśli nie przeciwstawisz się agresji, to dziecko utwierdzi się w swoim postępowaniu. Próbując wyeliminować problem agresji z Waszego życia, kieruj się kilkoma zasadami, oto najważniejsze z nich. Przede wszystkim ustal przyczynę niepokojących zachowań. Sama dawaj dobry przykład i nie stosuj kar fizycznych. Zapewnij dziecku warunki do rozwoju emocjonalnego, czyli poczucie bezpieczeństwa i miłość! Rozmawiaj z dzieckiem o jego potrzebach i problemach, aby negatywne emocje się w nim nie kumulowały. Wyjaśnij, że agresja nigdy nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ takie działania ranią innych. Gdy dziecko próbuje kogoś uderzyć, chwyć je za ręce lub mocno przytul, aby nie mogło wyrządzić nikomu krzywdy. Uświadom dziecku, że ma prawo do odczuwania różnych emocji oraz naucz je nazywać uczucia i twórczo je wykorzystywać. Może rozwiązaniem okażą się zajęcia sportowe albo artystyczne? Frustrację czy złość można rozładować na różne sposoby – ustal akceptowalne formy złoszczenia się takie jak liczenie w myślach, boksowanie poduszki czy targanie specjalnie do tego przeznaczonych kartek.

Agresja w szkole

Problem agresji nie ogranicza się do domu i podwórka, często przenosi się także do szkół, które muszą poradzić sobie z „trudnym” uczniem. A agresywne dziecko to wielkie wyzwanie dla placówek oświaty. Jeden złośnik może psuć atmosferę w całej grupie lub skutecznie przeszkodzić w realizacji materiału, a w czasie przerw zniszczyć coś lub kogoś uderzyć. Coraz częściej w szkołach zwraca się uwagę na dzieci z ADHD i zespołem Aspergera. Specyfika tych schorzeń generuje zróżnicowane problemy wychowawcze, które stoją przed nauczycielem. ADHD to zespół nadpobudliwości psychoruchowej, który charakteryzuje się impulsywnością, nadpobudliwością oraz zaburzeniami koncentracji uwagi. ADHD u dzieci często jest przyczyną agresywnych zachowań, które skutecznie i szybko pozwalają rozładować napięcie. Osobnym problemem jest zespół Aspergera diagnozowany u dzieci. Uczniowie z tym zaburzeniem są bardzo przywiązani do schematów oraz rytuałów, a ich zaburzenie może prowadzić do ataków agresji, podobnie jak nadmierny hałas czy niechciany dotyk. Ważne, aby rodzice współpracowali z nauczycielami i szkolnym psychologiem, aby pomóc odegnać koszmar agresji.

Dzieci manifestują swoją odrębność na różne sposoby, m.in. zachowując się agresywnie. Nie lekceważ nawet teoretycznie nieszkodliwych wybuchów, gdyż brak reakcji oznacza przyzwolenie i sprawia, że dziecko utwierdza się w swoim działaniu. Zawsze dbaj o to, by dziecko czuło się bezpieczne i silne oraz rozmawiaj z nim o jego emocjach, być może w ten sposób zapobiegniesz problemowi, zanim się pojawi. Jeśli jednak zachowania agresywne będą się powtarzać lub nasilać pomimo Twoich starań, skonsultuj się z psychologiem, który pomoże maluchowi uporać się z emocjami i destrukcyjną agresją.